Preventie en aanpak van grensoverschrijdend gedrag
Ongewenst gedrag komt helaas ook voor in de culturele sector. Hoe kun je grensoverschrijdend gedrag herkennen en voorkomen? Op deze pagina vind je tips en kennis om de preventie en aanpak van grensoverschrijdend gedrag beter te regelen.
Snel naar:
Vanuit de amateurkunstsector komen gelukkig nog niet veel meldingen naar buiten. Dat betekent niet dat alle deelnemers en beoefenaars dan ook altijd sociale veiligheid ervaren. Het is belangrijk om daar in jouw sector of in jouw organisatie aandacht aan te besteden.
Maak werk van sociale veiligheid binnen jouw organisatie
Met de informatie op deze pagina willen we organisaties en mensen helpen die met of voor de amateurkunst werken. Maar ook voor amateurkunstgroepen of beoefenaars kan de informatie waardevol zijn. Het bevat basisinformatie, tools en links naar andere sites en organisaties.
Welke maatregelen zijn er nodig om de sociale veiligheid binnen de amateurkunstsector goed te regelen?
Ongewenst en grensoverschrijdend gedrag
De term ‘grensoverschrijdend gedrag’ is heel breed. Vaak wordt als eerste gedacht aan ongewenste seksuele intimiteit, maar grensoverschrijdend gedrag is ruimer dan dat. Ook zaken als pesten en buitensluiten, racistische of seksistische ‘grapjes’, discriminatie en intimidatie vallen daaronder. Elke vorm van gedrag of toenadering die door iemand als gedwongen en/of ongewenst wordt ervaren, kan gezien worden als ongewenst en grensoverschrijdend gedrag.
Preventief beleid
Om een omgeving te creëren waarin aandacht is voor sociale veiligheid en het tegengaan van grensoverschrijdend gedrag, is beleid op preventie erg belangrijk. Met het oog op sociale veiligheid is het van belang dat amateurkunstgroepen en andere organisaties aandacht hebben voor onderstaande 4 punten.
1. Gedragscode
In de gedragscode worden regels en afspraken beschreven die als basis dienen om respectvol en op een fijne manier met elkaar om te gaan. De gedragscode geeft aan dat er geen ruimte is voor bijv. discriminatie, agressie of ongewenste intimiteiten.
Voorbeeld 1
Musicalgroep EigenWijs heeft een uitgebreide gedragscode die hun waarden, die ook bepalend zijn voor hun imago en uitstraling, inzichtelijk maakt. Zo benoemen ze het respecteren van ieders eigenheid en diversiteit, zoeken ze samenwerking op i.p.v. andere verenigingen te behandelen als concurrentie, en houden docenten rekening met hoe leden op fysieke aanrakingen reageren.
Voorbeeld 2
Naast de gedragsregels biedt de gedragscode van Harmonieorkest Vleuten een duidelijke uitleg en onderbouwing waarom sociale veiligheid en omgangsregels van belang zijn binnen het orkest. Daarbij worden specifiek ook kinderen en leden met een verstandelijke beperking benoemd. In de gedragscode is extra aandacht voor pesten en seksueel grensoverschrijdend gedrag. De gedragscode is gericht op medewerkers en vrijwilligers van het orkest.
Zelf aan de slag met een gedragscode?
Gebruik onze ‘Voorbeeld gedragscode voor amateurkunstgroepen’. Herschrijf het en pas het aan zodat het past bij jouw organisatie. Je kunt daarbij onderdelen toevoegen en weghalen.
2. Veilige omgeving
Een veilige omgeving creëer je door te laten zien dat leden en betrokkenen zich welkom en veilig mogen voelen bij jouw organisatie. Ongewenst gedrag wordt bespreekbaar gemaakt en actief tegengegaan. Daarnaast is er binnen de organisatie de mogelijkheid om steun te zoeken of je verhaal kwijt te kunnen bij een luisterend oor, bijvoorbeeld bij een vertrouwenscontactpersoon of preventiemedewerker.
Voorbeeld 1
Bij Circus Santelli uit Groningen is er een vertrouwenspersoon, want “trainen bij Circus Santelli dient vertrouwd en prettig te zijn”. De vertrouwenspersoon is een eerste aanspreekpunt en biedt een luisterend oor “voor iedereen die vragen heeft, of te maken heeft met een geschil waar je onderling niet uitkomt of met grensoverschrijdend gedrag”. Ook adviseert de vertrouwenspersoon het circus indien nodig over preventieve maatregelen.
Voorbeeld 2
Naar aanleiding van vragen op de Algemene Leden Vergadering werd bij Muziekvereniging Soli uit Hoofddorp een werkgroep opgericht die ernaar streeft dat iedereen bij de vereniging ‘in veilige handen’ is. Naast de omgangsregels en het meldprotocol maakt de vereniging het onderwerp ook bespreekbaar door speciale brochures voor minderjarige leden en ouders en drie vertrouwenspersonen. Op die manier straalt Soli uit dat ze een veilig omgeving van belang vinden, “omdat iedereen zich prettig en veilig moet kunnen voelen binnen onze vereniging.”
3. Melding
Zorg dat leden en betrokkenen weten bij wie ze terechtkunnen voor een melding in het geval van (of verdenking van) grensoverschrijdend gedrag en ongewenste situaties. Zorg dat er een vertrouwenspersoon of vertrouwenscontactpersoon voor hen beschikbaar is.
Voorbeeld 1
In de gedragscode van het Brabants Muziek-Theater is een uitgebreid ‘meldprotocol’ te vinden. Hierin wordt beschreven hoe en wanneer je bij vermoedens van grensoverschrijdend gedrag moet handelen. Alle medewerkers en vrijwilligers hebben een signaleringstaak: “Iedereen die seksueel misbruik vermoedt, of erover hoort, is verplicht dit te melden bij het bestuur”. Het handelen op eigen houtje, of het uithoren van slachtoffer of dader, wordt afgeraden.
Voorbeeld 2
Het Toonkunstkoor Wageningen biedt op hun website duidelijke informatie over de vertrouwenscontactpersonen en hoe je hen kunt benaderen. Ze geven aan dat je bij hen terechtkunt met vragen over én meldingen van ongewenst gedrag: “We luisteren naar je verhaal en helpen je zoeken naar mogelijkheden om het probleem aan te pakken. We begeleiden het proces waarin je zelf actie onderneemt.”
4. Aannamebeleid
Heb aandacht voor de achtergrond en het gedrag van het artistiek kader, vrijwilligers, bestuur en andere betrokkenen. Maak een bewuste keuze over het aanvragen van VOG’s en het bespreken en ondertekenen van de gedragscode.
Voorbeeld
Bij de vrijwilligersoproep van het Kathedrale Koor Utrecht wordt vermeld dat de VOG-aanvraag voor vrijwilligers gratis wordt verzorgd door het bestuur. Ook aan nieuwe leden wordt gevraagd om een VOG-verklaring te overleggen “omdat zowel kinderen als jongeren in het koor zingen en hun persoonlijke veiligheid wordt gewaarborgd.”
Webinar ‘Bij ons gebeurt dat niet, toch?’
Voor iedereen die betrokken is bij de amateurkunstsector organiseren we het webinar ‘Bij ons gebeurt dat niet, toch?’ over grensoverschrijdend gedrag en sociale veiligheid. Hoe kun je seksueel ongewenst gedrag, pesten, discriminatie, uitsluiten, negeren etc. voorkomen?
Tijdens dit interactieve webinar gaan we in op:
- Grensoverschrijdend gedrag: wat is het en hoe herken je het?
- Preventief beleid: helpt het, schrikt het af?
- Wat is een gedragscode?
- Aannamebeleid en (gratis) VOG
- Rol van een Vertrouwens Contact Persoon (VCP)
- Elkaar aanspreken, hoe dan?
Meer informatie, data en aanmelden via onze agenda.
Training vertrouwenscontactpersonen (VCP)
Zorg dat er een vertrouwenscontactpersoon (VCP) beschikbaar is voor kunstprofessionals, vrijwilligers, deelnemers, beoefenaars en ouders/begeleiders. Een VCP is het eerste aanspreekpunt in het geval van (of verdenking van) grensoverschrijdend gedrag en ongewenste situaties.
We verzorgen trainingen VCP voor iedereen die betrokken is bij de amateurkunstsector en wil worden opgeleid tot VCP en voor VCP’s die zich verder willen ontwikkelen in hun rol als VCP. Bij deze training zijn ook bestuurders en vrijwilligers van amateurkunstgroepen welkom.
Het programma van deze training bestaat uit:
- taken (wat doe je wel/niet, verschil met een vertrouwenspersoon, samenwerking met coördinator/bestuur)
- zichtbaarheid binnen de organisatie
- gesprekstechnieken (luisteren, doorvragen, doorverwijzen)
- oefenen met casussen
- doorverwijzen & sociale kaart
Meer informatie, datum en aanmelden via onze agenda.
Diversiteit en inclusie
De Raad voor Cultuur stelt in haar adviesrapport over grensoverschrijdend gedrag in de culturele en creatieve sector dat het gebrek aan diversiteit en inclusie in de sector grensoverschrijdend gedrag in de vorm van discriminatie in de hand werkt. In haar reactie op het rapport onderschrijft staatssecretaris Uslu van Cultuur en Media deze stelling en geeft ze aan de toepassing van de Code Diversiteit & Inclusie te stimuleren, ook in de amateurkunstsector.
Samen met netwerken en partners werkt de Code Diversiteit & Inclusie aan een gelijkwaardige en toegankelijke cultuursector. Werk actief en concreet aan diversiteit en inclusie binnen jouw culturele organisatie door de vijf stappen uit de Code te volgen.
Stap 1: Weet waar je staat Meten is weten. Vul de online Scan Diversiteit & Inclusie en de Engelstalige Impliciete Associatie Test (IAT) in. Liever in het Nederlands? Doe de Nederlandstalige versie. |
Stap 2: Integreer diversiteit en inclusie in je visie Schets in de visie duidelijk in welk werkveld jouw organisatie actief is en hoe jullie tot de omgeving verhouden als het gaat om diversiteit en inclusie. |
Stap 3: Creëer commitment en draagvlak Laat zien dat je er mee bezig bent en spreek je uit welke stappen je hebt genomen en nog gaat zetten. |
Stap 4: Maak een plan van aanpak Formuleer voor de vier P’s (programma, publiek, personeel en partners) waar je nu staat, wat de gewenste situatie is en wat daarvoor nodig is. |
Stap 5: Monitor en evalueer Monitor de voortgang en resultaten en leg daar verantwoording over af. Wees open en deel de uitkomsten niet alleen met de organisatie, maar ook publiekelijk. |
Meer over het stappenplan en de Code Diversiteit & Inclusie vind je op de site: www.codedi.nl.
Meldpunt Nederlandse culturele en creatieve sector
Mores is het centrale, gezamenlijke meldpunt ongewenste omgangsvormen voor de Nederlandse culturele en creatieve sector. Het meldpunt is geïnitieerd door verschillende organisaties in de Nederlandse culturele en creatieve sector en is voor iedereen die werkzaam is in deze sectoren.
De onafhankelijke vertrouwenspersonen van Mores geven ook advies aan organisaties. Je kunt bij ze terecht als je zorgen of vragen hebt over een situatie rondom (mogelijk) grensoverschrijdend gedrag binnen jouw organisatie.
Sociale veiligheid vraagt om blijvende aandacht
Als er geen meldingen zijn, betekent dat niet alle deelnemers en beoefenaars dan ook altijd sociale veiligheid ervaren. Het is belangrijk om daar regelmatig aandacht aan te besteden.
- Praat erover, zet het onderwerp als bestuur op de agenda, ga met elkaar, kunstprofessionals, vrijwilligers, deelnemers, beoefenaars en ouders/begeleiders in gesprek over wat jullie grensoverschrijdend vinden. Vertel wat jullie als vereniging doen om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen.
- Doe onderzoek en breng de risico’s in kaart. Doe een anonieme enquête onder kunstprofessionals, vrijwilligers, deelnemers, beoefenaars en ouders/begeleiders. Vraag om ideeën voor het verbeteren van de sociale veiligheid in jouw organisatie.
- Organiseer trainingen voor kunstprofessionals en vrijwilligers. Tijdens deze trainingen kunnen deelnemers leren wat zij kunnen doen om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen maar ook hoe ze een collega aan kunnen spreken op hun gedrag.
- Organiseer een thema-avond waarin kunstprofessionals, vrijwilligers, deelnemers, beoefenaars en ouders/begeleiders uitleg krijgen over grensoverschrijdend gedrag, het herkennen van een slachtoffer en het melden van signalen.
- Besteed aandacht aan sociale veiligheid op jullie website en in jullie nieuwsbrief, bijvoorbeeld door een interview met de vertrouwenscontactpersoon
Lees meer
Suggesties of vragen?
Heb je naar aanleiding van de informatie op deze pagina suggesties of vragen? Stel ze ons! Piet Roorda (pietroorda@lkca.nl) en Matthijs Beerepoot (MatthijsBeerepoot@lkca.nl).


Reageer (je reactie verschijnt na goedkeuring, vanwege spam)