Voor het kiezen en formuleren van de visie is het van belang niet alleen het coalitieakkoord als leidraad te zien, maar ook maatschappelijke lokale ontwikkelingen in acht te nemen en dialoog te voeren met het culturele veld en inwoners om te horen wat er speelt.

Belangrijk is om de visie goed af te bakenen. Een gemeente kan meestal niet alles! Deze scherpte helpt om vervolgens te bepalen op welke inwoners het beleid zich moet richten, met welke beleidsterreinen een koppeling gemaakt kan worden, welke partners betrokken kunnen worden, en welke instrumenten kunnen worden ingezet .

Afhankelijk van het gekozen vertrekpunt, kiezen gemeenten er vaak voor hun visie in te vullen aan de hand van onderstaande thema’s.

Een veelgehoorde reden waarom gemeenten beleid voor cultuurbeoefening maken, is de bijdrage aan het Cultureel Vermogen van de inwoners. Cultureel Vermogen betekent het vermogen om te reflecteren, kritisch na te denken, elkaar beter te begrijpen en verstaan, te kunnen uiten, mediawijs te zijn en om te kunnen gaan met veranderingen. Allerlei vaardigheden die essentieel zijn in een snel ontwikkelende maatschappij. Cultuurbeoefening draagt bij aan de ontwikkeling van dit Cultureel Vermogen. Niet de vraag wat cultuur is staat dus centraal, maar wat cultuur doet. Cultureel Vermogen biedt een nieuwe, praktische kijk op de democratische betekenis van cultuur.

In een cultureel leerecosysteem staat niet het systeem, maar de culturele ontwikkeling van mensen centraal. Lokale aanbieders en andere partijen werken in verbinding aan een inclusief aanbod van culturele activiteiten. Door te vertrekken vanuit de vragen ‘wat leeft er?’ en ‘welke behoeften aan kunst en cultuur zijn er?’, wordt het cultuuraanbod rijker en spreekt het meer en andere mensen aan.

Als gevolg van de decentralisaties in het sociaal domein in 2015 verbinden steeds meer gemeenten sociale doelen aan cultuurbeoefening. Vanuit deze sociaal-georiënteerde visie kan cultuur zowel doel zijn als middel. Cultuurbeoefening is in dit opzicht een belangrijke pijler die bijdraagt aan diverse sociale doelen, zoals het veilig kunnen opgroeien, het samen kunnen meedoen in de maatschappij en om gezond en vitaal oud te kunnen worden.

Sinds 2023, het jaar waarin de brede SPUK voor gemeenten werd geïntroduceerd, brengen veel gemeenten cultuurbeoefening actief in verband met de doelen uit het Gezond en Actief Leven Akkoord. Hierin wordt gebouwd aan een integrale aanpak op preventie, gezondheid en sociale basis. Cultuurbeoefening is een belangrijk onderdeel in deze aanpak. Zo draagt cultuurbeoefening bij aan verschillende dimensies van Positieve Gezondheid en is cultuur een belangrijk onderdeel in de sociale basis.

Er zijn ook gemeenten die burgerparticipatie voorop stellen en vanuit die opvatting cultuureducatie en –participatie willen overlaten aan de inwoners en de markt of die in co-creatie willen vormgeven. De visie, veelal domeinoverstijgend en dus niet specifiek voor cultuur, is dat de burger aan zet is, en dat de gemeente dit burger- of particulier initiatief faciliteert.

Soms kiezen gemeenten ervoor om het cultuurbeleid specifiek te richten op de keten van talentontwikkeling, om te investeren in de toekomst van de culturele sector en de samenleving. Talentontwikkeling vindt plaats in verschillende fasen: kennismaken, ontwikkelen, bekwamen en excelleren. Het niveau ‘kennismaken’ wordt vaak gefaciliteerd via het beleid op cultuureducatie, op de andere niveaus kan een gemeente specifiek aanvullend beleid voeren. Omdat de keten van talentontwikkeling vaak de gemeentegrenzen overstijgt, kiezen gemeenten er vaak voor om op dit vlak aan te sluiten bij provinciaal beleid.

Brede Welvaart gaat over het welzijn van mensen. Het is een maatstaf voor alles dat mensen van waarde vinden. Naast materiële welvaart gaat het ook om zaken als gezondheid, onderwijs, milieu en leefomgeving, sociale cohesie, persoonlijke ontplooiing en (on)veiligheid. Cultuur draagt bij aan de brede welvaart. Het PON&Telos ontwikkelde een regiokompas Brede Welvaart en een handreiking voor gemeenten om hier concreet mee aan de slag te gaan.