Dat kunstonderwijs op veel manieren belangrijk is voor het opgroeiende kind beschouw ik inmiddels als algemeen bekend. LKCA entameerde vorig jaar een discussie over de mogelijkheid van een vaste kunstvakdocent op elke basisschool. Hiervan bleken onder andere Emiel Heijnen en Melissa Bremmer (lectoraat kunsteducatie van de AHK) voorstander. Weerstand was er ook, onder andere omdat het de kunst weg zou halen bij de leerkracht.

Ik ondersteun het uitgangspunt van een vaste kunstvakdocent op elke basisschool. Maar mij valt wel op dat bij zowel de voor- als de tegenstanders het huidige profiel van de kunstvakdocent op het oog leken te hebben. Terwijl: een dergelijke integratie van de kunstvakdocent in het basisonderwijs vraagt om een ander profiel, dat van de onderwijskunstenaar.

Ik spreek overigens liever over ‘kunstonderwijs’ dan over ‘cultuuronderwijs’. Cultuuronderwijs is verwarrend. Cultuur gaat over al het menselijk denken en handelen en zit dus door ons hele onderwijs verweven. Het zit in de manier waarop we elkaar groeten, hoe we met elkaar omgaan en de manier waarop we betekenis geven aan de wereld.

De kunsten zijn een van de vele vormen waarin cultuur zichtbaar wordt net zoals de politiek, het rechtssysteem en de wetenschap dat ook doen. ‘Kunstonderwijs’ gaat over ‘kunsten’ en ‘onderwijs’ en is daarom in mijn ogen passender voor wat ik doe en waar ik het over wil hebben.

Kunstonderwijs dat wordt gegeven door vakdocenten op basisscholen bestaat in het algemeen uit korte lessen variëren van 30 minuten tot maximaal een uur of twee. Soms worden ze gegeven in een wekelijkse serie. Met in de overige uren van de week veel aandacht voor taal en rekenen is kunst vaak een van de eilandjes waar kinderen naar worden meegenomen.

Wat zou kunstonderwijs ook kunnen zijn? Wat mij betreft een lesdag waarin kunst op allerlei manieren in het onderwijs is geïntegreerd. De dag beginnen we met zingen en bewegen. De letters komen voort uit verhalen en bij de rekentafels worden kleurrijke patronen zichtbaar. De fijne motoriek oefenen we met sierlijke vormen op papier en we dompelen ons onder in kleuren tijdens de schilderles waarin we terugblikken op de les over vulkanen. Er klinken verhalen, we oefenen onze waarneming, de wereld krijgt betekenis en wij krijgen betekenis voor de wereld. Er is zowel ambachtelijk kunstonderwijs als procesgerichte didactiek, ontwerp en onderzoek. Onderwijs wordt onderwijskunst!

Dit kunstonderwijs maakt van de kunstdocent in het basisonderwijs niet een vriendelijke vreemdeling die incidenteel iets leuks komt doen met de kinderen, maar een vaste kracht in het team van leerkrachten en die meedenkt over werkvormen en invulling van het curriculum.

Deze kunstdocent nieuwe stijl is breed geschoold in verschillende (kunst)vakken, net als zijn collega’s die van de pabo komen breed geschoold zijn in taal, rekenen, geschiedenis en aardrijkskunde. Hij of zij kent de kinderen en kan met kennis en vaardigheden inspelen op zowel pedagogische vraagstukken als leerdoelen uit de kern- en zaakvakken. En kan de collega’s inspireren en ondersteunen met ideeën en materialen – en collega’s inspireren hem/haar. Samen wordt er blijvend gewerkt aan de versterking van de onderwijskunst!

Afgelopen twee jaar had ik het geluk dat ik op twee scholen in Zwolle een dergelijke rol mocht vervullen. Het was voor zowel het vaste team als voor mij een grote verrijking.

Een kunstvakdocent nieuwe stijl is in het basisonderwijs dan niet alleen een vaste kracht in een schoolteam maar is ook in staat een hele dag met een groep kinderen op te trekken en in een veilige omgeving met ze op avontuur te gaan.

Zo’n kunstvakdocent kan, net als een groepsleerkracht, werken aan gewoontevorming, een verdiepte vertrouwensband en een goede relatie. Hij/zij kan de ontwikkeling van kinderen gaan ontdekken en betere ondersteuning en differentiatie bieden bij kinderen die dingen moeilijk vinden of om meer uitdaging vragen.

Dat betekent dat de kunstdocent niet meer kan varen op het ‘wow-effect’, ‘vreemde ogen dwingen’ of het frisse enthousiasme voor iets nieuws. Hij/zij zal af en toe uit een ander vaatje moeten tappen om met de kinderen mee te kunnen bewegen in de in- en uitademingen tijdens de dag. Naar binnen en naar buiten gerichte activiteiten zal de kunstdocent pedagogisch en didactisch behendig moeten kunnen afwisselen. Als een echte onderwijskunstenaar.

Laten we het huidige profiel van de kunstdocenten verbreden. Zodat zij als vaste kracht binnen het schoolteam aan de slag kunnen gaan met kinderen van 4 tot 12 jaar. Op èlke basisschool.

Een versie van dit artikel verscheen eerder op lemniscaatonderwijs.nl.