Wat kost een vakdocent voor cultuureducatie op iedere basisschool?

Door ‘bovenwettelijk beleid’ is niet alleen de rijksoverheid betrokken, maar ook provincies, gemeenten, penvoerders van subsidieregelingen, culturele instellingen, pabo’s én scholen. Kan het niet eenvoudiger?
Bijgewerkt op:
Gepubliceerd:
Deel dit artikel

De huidige wetgeving leidt niet tot goed cultuuronderwijs voor ieder kind. Waarom verplichten we scholen niet tot het inschakelen van een vakdocent voor cultuuronderwijs? Onderzoeker Arno Neele laat er een simpel rekensommetje op los.

Door: Arno Neele

Dit is een artikel uit de Cultuurkrant, editie 24, december 2022.

Illustratie: Josien Vogelaar

Soms beland ik op een feestje of een borrel en komt het gesprek op het Nederlandse overheidsbeleid voor cultuuronderwijs. Nou, ga er maar aanstaan om dit kort en bondig uit de doeken te doen. Dat geldt zeker voor het primair onderwijs. De wetgeving uitleggen gaat nog wel, de kerndoelen en de bekwaamheidseisen voor de pabo. Maar daarmee ben je er nog niet: er is ook nog het ‘bovenwettelijk’ beleid voor cultuuronderwijs. En dat is veel complexer.

Kwalitatief cultuuronderwijs

Bovenwettelijk beleid probeert doelen niet te bereiken door te ‘verplichten’, maar door te ‘verleiden’. In de praktijk leidt de bestaande wetgeving namelijk niet tot kwalitatief cultuuronderwijs op de basisschool; de verplichte kerndoelen zijn te vrijblijvend. Daarom is een groot aantal programma’s en subsidieregelingen opgetuigd om scholen, culturele instellingen, provincies en gemeenten met geld en ondersteuning te ‘verleiden’ om tóch werk te maken van cultuuronderwijs.

Zo zijn daar de vierjarige programma’s Cultuureducatie met Kwaliteit, het cultuuronderwijsbudget via de prestatiebox/lumpsum, de regeling Cultuurbegeleider, Méér Muziek in de Klas, de Impuls Muziekonderwijs, een opdracht voor cultuureducatie in de BIS, de Brede Regeling Combinatiefuncties, sinds kort de regeling School en Omgeving en andere subsidieregelingen van het Fonds voor Cultuurparticipatie.

Bij dit bovenwettelijk beleid is de rijksoverheid betrokken, maar vanwege de matchingsregelingen ook provincies en gemeenten, de ‘penvoerders’ van de subsidieregelingen in de provincies en de grotere steden, de culturele instellingen (zowel de professionele als diegenen die drijven op vrijwilligers), de pabo’s, en last but not least de scholen. En dan laat ik gemakshalve de eigen programma’s en subsidieregelingen die sommige provincies en gemeenten hebben achterwege.

Cultuuronderwijs van een vakdocent

Kan het niet eenvoudiger? Recent overheidsbeleid voor bewegingsonderwijs biedt inspiratie. De Wet op het Primair Onderwijs verplicht scholen vanaf komend schooljaar tot minimaal twee lesuren per week gymles, gegeven door een bevoegde leerkracht. Waarom leggen we ook niet wettelijk vast dat wekelijks eenzelfde aantal lesuren wordt besteed aan cultuuronderwijs, gegeven door een vakdocent? Zo borg je zowel de kwantiteit als de kwaliteit van cultuureducatie.

Wat is daarvoor nodig en wat zou dat kosten?

Ik laat er een simpel rekensommetje op los, op basis van wat beschikbare cijfers, en ga ervan uit dat een vakleerkracht bevoegd is. In het schooljaar 2021-2022 waren er in het primair onderwijs 1.477.822 leerlingen, ruwweg 22,9 per klas. Dan kom je op 64.534 klassen. Als al deze klassen 90 minuten, 40 weken per jaar cultuuronderwijs krijgen, dan wordt dat 3.872.023 uren cultuuronderwijs.

Hoeveel vakleerkrachten heb je daarvoor nodig? Voor 1 fte staan 930 klokuren les. Er zijn dus 4.119 fte aan vakleerkrachten nodig om elke leerling 90 minuten per week cultuuronderwijs te kunnen geven.

De gemiddelde personeelslasten van een leraar op een basisschool in 2020 waren 74.194 euro. Voor 4.119 fte kost dat in totaal ruim 305 miljoen euro per jaar. Maar tegelijkertijd bespaar je natuurlijk op de inzet van groepsleerkrachten, want zij hoeven twee uur per week minder les te geven.

Meer kansengelijkheid

Duidelijk is wel dat dit systeem waarschijnlijk meer kost dan overheden nu via de verschillende subsidieregelingen uitgeven aan cultuuronderwijs. Maar toch: het lijkt zo’n simpele en voor de hand liggende aanpak. Door wat meer ‘wettelijk’ en iets minder ‘bovenwettelijk’ beleid maak je het beleid mogelijk efficiënter en effectiever.

Cultuuronderwijs is zo minder afhankelijk van politieke keuzes, tijdelijke subsidieregelingen en externe partijen. Je verkleint de ongelijkheid tussen scholen, want nu zijn die niet verplicht om deel te nemen aan subsidieregelingen (ongeveer de helft van de basisscholen doet bijvoorbeeld niet mee met Cultuureducatie met Kwaliteit).

Opmerkelijk, want in deze tijd wordt – ook beleidsmatig – groot belang gehecht aan gelijke kansen voor ieder kind. Hoort ieder kind niet kwalitatief goed cultuuronderwijs te krijgen?

Sowieso zal de Onderwijsraad blij zijn met een wettelijk verplichte vakdocent voor cultuureducatie. Zij pleitte vorig jaar in het advies Tijd voor focus voor investeringen in extra vakdocenten op school. Die ontzorgen de overvraagde groepsleerkracht.

Is deze redenatie te simpel? Er is in ieder geval één aantrekkelijk voordeel. Het is voortaan makkelijker praten over cultuuronderwijsbeleid op feestjes en partijen.

Verder lezen

Vond je dit artikel interessant?

Gemiddelde 4.2 / 5. totaal 18

Reageer (je reactie verschijnt na goedkeuring, vanwege spam)

Reacties (9)
Arno Neele 24-02-2023

Veel dank voor alle reacties op mijn artikel over de kosten van een vakdocent op elke basisschool. Het heeft de afgelopen maand enkele honderden reacties opgeleverd, zowel hier op Cultureel Kapitaal als ook op sociale media. Van vakdocenten, maar ook van leerkrachten, schoolleiders en directeuren van basisscholen, educatief medewerkers bij musea, centra voor de kunsten en gezelschappen, cultuurcoaches, en ambtenaren bij gemeenten en provincies.

Veel van de reacties bestaan uit herkenning van het complexe en versnipperde cultuuronderwijsbeleid en bijval voor het wettelijk vastleggen van cultuuronderwijs gegeven door vakdocenten. Sommigen vragen ook om echt goed de kosten in beeld te gaan brengen, want mijn artikel betreft inderdaad een simpel rekensommetje op een bierviltje. Anderen benadrukken terecht dat de praktijk niet zo eenvoudig is. Hoe zit ’t bijvoorbeeld met de disciplines? Hoe leg je in je onderwijs dan de verbinding tussen cultuuronderwijs en andere vakken en kerndoelen? Maar het is wel duidelijk dat er een grote behoefte is om dit vraagstuk goed en serieus te verkennen en te bespreken. Bijna iedereen ziet de noodzaak van verbetering, waarbij de vakdocent een belangrijke rol moet krijgen.

LKCA gaat dan ook deze discussie voortzetten, om te beginnen in de Cultuurkrant van juni aanstaande en ook hier op Cultureel Kapitaal. We roepen jullie op om dan vooral weer mee te doen aan deze dialoog. Dat is belangrijk, omdat het ministerie van OCW dit jaar ook zelf het cultuureducatiebeleid van de afgelopen 10 jaar evalueert en wil komen tot nieuw beleid voor de komende jaren. Alle inbreng daarbij is van belang. Ook LKCA scherpt zijn visie op het cultuuronderwijs(beleid) aan op basis van deze inbreng. Zodat het allemaal uiteindelijk leidt tot een structurele plek van kwalitatief goed cultuuronderwijs in het primair onderwijs.

reageer
Esmee Hickendorff 13-02-2023

Niet óf-óf maar én-én: De diverse projecten zijn inderdaad een lappendeken en afhankelijk van politieke keuzes. Een zeer kwetsbaar mechanisme waar niet alle kinderen mee bereikt worden. Met de inzet van een vakleerkracht maak je cultuuronderwijs efficiënter, maar niet persé effectiever. We leven inmiddels in 2023 en de wereld is veranderd ten opzichte van vroeger toen een vakleerkracht een vanzelfsprekend was. Er wordt middels kunst- en cultuureducatie ingehaakt op o.a. talent bevordering, omgevingsbewustzijn, burgerschap en 21 eeuwse vaardigheden. Zeker, elk kind verdient een vakleerkracht, maar daarmee zijn we er nog niet. Kunst- en cultuureducatie is niet alleen een doel maar ook een middel en kan daarom niet alleen op het bordje van de vakleerkracht worden gelegd: we zijn allemaal aan zet. De vraag gaat niet over hoe het beschikbare geld te verdelen, maar om de lobby voor meer ruimte in de begroting. Daarnaast worden CmK gelden overigens gematcht met gelden uit de gemeentelijke cultuur begroting en niet uit de onderwijsbegroting. Dit was 'vroeger' niet aan de orde. Als CmK gelden worden ingezet voor een vakleerkracht in de school dan betekent dit dat de culturele sector inlevert vanwege eerdere bezuinigen aan de kant van het onderwijs en de relatie tussen de school en het lokale culturele veld verschraald.

reageer
Moniek Zuidema 24-02-2023

Beste Esmee,

Er zijn honderden reacties binnengekomen op het artikel van Arno Neele over vakdocenten voor cultuureducatie, niet alleen op deze website, maar ook op sociale media. Omdat het on-mogelijk is om iedereen een persoonlijke reactie te sturen, heeft Arno zijn reactie onder dit artikel geplaatst. Met daarin onder andere de oproep om mee te blijven denken, zodat we uiteindelijk kunnen zorgen voor een structurele plek voor kwalitatief goed cultuuronderwijs in het primair onderwijs.

Moniek - LKCA

reageer
Allerd van den Bremen 09-02-2023

Fijne analyse. Er liggen zeker kansen binnen het woud aan regelingen denk ik. De meest veelbelovende is dat er wordt gewerkt aan een vervolg op CMK in 2025. De voorwaarden zouden zo geformeerd kunnen worden dat de focus moet komen te liggen op het faciliteren van de structurele inzet van vakleerkrachten. Als je dat koppelt aan de combinatieregeling, waar je hardere eisen stelt aan de keuzes die gemeentes maken plus een goede matching van het onderwijs zelf, kan je wellicht dichter bij het hier geschetste ideaal komen dan we nu denken.

reageer
Moniek Zuidema 24-02-2023

Beste Allerd,

Er zijn honderden reacties binnengekomen op het artikel van Arno Neele over vakdocenten voor cultuureducatie, niet alleen op deze website, maar ook op sociale media. Omdat het onmogelijk is om iedereen een persoonlijke reactie te sturen, heeft Arno zijn reactie onder dit artikel geplaatst. Met daarin onder andere de oproep om mee te blijven denken, zodat we uiteindelijk kunnen zorgen voor een structurele plek voor kwalitatief goed cultuuronderwijs in het primair onderwijs.

Moniek - LKCA

reageer
Editha Vennik 09-02-2023

Dat zou een mooie stap zijn! Zo was het in de tijd dat ik opgroeide: je had een vakleerkracht gym en muziek op elke basisschool, zo waren deze vakken vanzelfsprekend. Je bespaart daarnaast inderdaad ook bakken met geld dat nu besteed wordt aan coaches, adviseurs, penvoerders, en vergeet niet de hoeveelheid tijd die hieraan besteed wordt (je hebt zelfs cursussen en coaches om de aanvraagformulieren goed in te kunnen vullen..) En deze vakken worden dan structureel op de scholen gegeven, ipv her en der een leuk muziekproject dat (bijna)nooit blijvend is. Ik spreek vanuit ervaring, heb de overgang van structureel kunst en gym onderwijs naar incidentele 'projecten' meegemaakt toen ik werkzaam was in een amateur kunstinstelling in het noorden.

reageer
Moniek Zuidema 24-02-2023

Beste Editha,

Er zijn honderden reacties binnengekomen op het artikel van Arno Neele over vakdocenten voor cultuureducatie, niet alleen op deze website, maar ook op sociale media. Omdat het onmogelijk is om iedereen een persoonlijke reactie te sturen, heeft Arno zijn reactie onder dit artikel geplaatst. Met daarin onder andere de oproep om mee te blijven denken, zodat we uiteindelijk kunnen zorgen voor een structurele plek voor kwalitatief goed cultuuronderwijs in het primair onderwijs.

reageer
Helge Boekestijn 09-02-2023

Ik roep dit al zolang als ik in 'het vak' zit. In al die jaren heb ik zoveel verschillende subsidie regelingen voorbij zien komen dat ik de tel kwijt ben. Heel veel tijd en geld is gestoken in het schrijven van plannen, leerlijnen, lessenseries, projecten, bijscholingen, enzovoort. Terwijl een bevoegd vakdocent deze kennis gewoon meebrengt. En alles was tijdelijk. Ik heb zelf ook allerlei functies gehad: vakleerkracht, muziekconsulent, cultuurcoach, projectmanager, you name it. Niet het idee dat ik ergens structureel iets heb kunnen veranderen. Ik hoop het nog mee te maken: Overal een vakleerkracht. Wel meer dan 1 overigens. Liefst iemand voor muziek (dans, drama) en iemand voor beeldend. Die zou elke klas dan bijvoorbeeld om de week kunnen lesgeven en de eigen leerkracht doet iets in de tussenweken, afijn het plan moet natuurlijk nog worden uitgewerkt, maar zal altijd simpeler zijn dan de huidige wirwar.

reageer
Moniek Zuidema 24-02-2023

Beste Helge,

Er zijn honderden reacties binnengekomen op het artikel van Arno Neele over vakdocenten voor cultuureducatie, niet alleen op deze website, maar ook op sociale media. Omdat het onmogelijk is om iedereen een persoonlijke reactie te sturen, heeft Arno zijn reactie onder dit artikel geplaatst. Met daarin onder andere de oproep om mee te blijven denken, zodat we uiteindelijk kunnen zorgen voor een structurele plek voor kwalitatief goed cultuuronderwijs in het primair onderwijs.

Moniek - LKCA

reageer
Hugo Verweij 09-02-2023

Volgens mij is een en ander iets te simpel gesteld. In het rekensommetje wordt uitgegaan van één vakleerkracht cultuur. Maar zo'n vakleerkracht is er (nog?) helemaal niet. Wel zijn er vakdocenten voor alle verschillende kunstvakken (dans, muziek, theater, beeldend, etc.). Dus over welke cultuurles hebben we het dan in het rekenvoorbeeld? Een kunstvak? Maar welke dan? En waarom juist deze discipline? Een algemeen cultuurvak? Hoe ziet dat eruit? Wat is de inhoud daarvan? Is dat les IN cultuur, OVER cultuur, beide? Welke opleiding moet zo'n vakdocent dan hebben en waar kun je die opleiding volgen?

reageer
Moniek Zuidema 24-02-2023

Beste Hugo,

Er zijn honderden reacties binnengekomen op het artikel van Arno Neele over vakdocenten voor cultuureducatie, niet alleen op deze website, maar ook op sociale media. Omdat het on-mogelijk is om iedereen een persoonlijke reactie te sturen, heeft Arno zijn reactie onder dit artikel geplaatst. Met daarin onder andere de oproep om mee te blijven denken, zodat we uiteindelijk kunnen zorgen voor een structurele plek voor kwalitatief goed cultuuronderwijs in het primair onderwijs.

Moniek - LKCA

reageer
Andrea Svedlin 09-02-2023

To the point column en een discussie die we serieus moeten gaan voeren! Scholen willen kunnen bouwen aan hun onderwijs, aan kwaliteit, aan een team. Met het lapwerk van tijdelijke subsidies en projecten is dat lastig. Hoe goed ze ook zijn.

reageer
Moniek Zuidema 24-02-2023

Beste Andrea,

Er zijn honderden reacties binnengekomen op het artikel van Arno Neele over vakdocenten voor cultuureducatie, niet alleen op deze website, maar ook op sociale media. Omdat het onmogelijk is om iedereen een persoonlijke reactie te sturen, heeft Arno zijn reactie onder dit artikel geplaatst. Met daarin onder andere de oproep om mee te blijven denken, zodat we uiteindelijk kunnen zorgen voor een structurele plek voor kwalitatief goed cultuuronderwijs in het primair onderwijs.

Moniek - LKCA

reageer
Garry Wiersema 30-01-2023

De berekening zou ook mee moeten wegen dat bij de inzet van een vakleerkracht alle gesubsidieerde salarissen van coördinatoren, coaches, penvoerders, adviseurs en de hoeveelheid overleggen tussen deze mensen, alsmede de tijd die de hoeveelheid in te vullen formulieren voor subsidies, evaluaties en bewijslasten aan taakuren een reguliere leerkracht kost etc. De huidige overheadskosten zou je kunnen omslaan naar de vakleerkrachten. (en dan hou je denk ik over)

reageer
Moniek Zuidema 24-02-2023

Beste Garry,

Er zijn honderden reacties binnengekomen op het artikel van Arno Neele over vakdocenten voor cultuureducatie, niet alleen op deze website, maar ook op sociale media. Omdat het onmogelijk is om iedereen een persoonlijke reactie te sturen, heeft Arno zijn reactie onder dit artikel geplaatst. Met daarin onder andere de oproep om mee te blijven denken, zodat we uiteindelijk kunnen zorgen voor een structurele plek voor kwalitatief goed cultuuronderwijs in het primair onderwijs.

Moniek - LKCA

reageer
Karin Visscher 27-01-2023

Het zou goed zijn om dit eens echt te berekenen. Wat kosten bijvoorbeeld de huidige regelingen nu en wat is het verschil? Dan alle voordelen en nadelen op een rij en je krijgt een interessant gesprek

reageer
Moniek Zuidema 24-02-2023

Beste Karin,

Er zijn honderden reacties binnengekomen op het artikel van Arno Neele over vakdocenten voor cultuureducatie, niet alleen op deze website, maar ook op sociale media. Omdat het onmogelijk is om iedereen een persoonlijke reactie te sturen, heeft Arno zijn reactie onder dit artikel geplaatst. Met daarin onder andere de oproep om mee te blijven denken, zodat we uiteindelijk kunnen zorgen voor een structurele plek voor kwalitatief goed cultuuronderwijs in het primair onderwijs.

Moniek - LKCA

reageer
Bijgewerkt op:
Gepubliceerd:
Deel dit artikel