Op deze pagina:

Actieve cultuurparticipatie heeft een positief effect op het welzijn van ouderen, hun vitaliteit en gezondheid. Deelnemen aan cultuur kan problemen verzachten die vaak met ouderdom gepaard gaan, zoals eenzaamheid, niet meer mee kunnen doen en dementie.
Daarnaast willen ouderen gewoon graag hun talenten (blijven) gebruiken, (her)ontdekken en ontplooien, en daarbij deskundig en professioneel begeleid worden.
Natuurlijk zijn er ook ouderen die niet per se voor de kunst deelnemen aan culturele activiteiten, maar vooral iets nieuws willen leren, gezamenlijk in een positieve groepssfeer. Kunst leent zich daar goed voor. Zeker wanneer de activiteit wordt begeleid door een kunstprofessional die goed kan communiceren met ouderen, kan inspelen op de behoeften van ouderen en interesse heeft in deze doelgroep.
Sinds de start van het gezamenlijke meerjarenprogramma Lang Leve Kunst in 2012 namen meer dan 400.000 ouderen deel aan kunst- en cultuurprojecten.

Wat zijn de werkzame elementen van cultuur bij het werken voor en met ouderen?

In de wetenschappelijke literatuur worden verschillende verklaringen en hypotheses aangedragen voor de werkzame elementen van cultuur. Er wordt onderscheid gemaakt in psychologische processen, sociale processen en neurobiologische mechanismen (processen die in de hersenen plaatsvinden wanneer iemand participeert in culturele interventies).

Onder psychologische processen zien we de werkzame elementen op het gebied van intellectuele uitdaging, versterken van je identiteit, het ervaren en/of omgaan met emoties en afleiding.

Bij sociale processen draait het om sociale interactie, groepsgevoel en gemeenschappelijke doelen.

Bij neurobiologische mechanismen zijn de werkzame elementen uitdaging en stimulans van de hersenen, het aanmaken van hormonen (endorfine, oxytocine en cortisol) en muzikaal geheugen.

De ene oudere is de andere niet. Er zijn actieve ouderen, kwetsbare ouderen en ouderen met een intensieve zorgbehoefte. Voor elke groep zijn specifieke succes- en faalfactoren op het gebied van cultuurparticipatie.

Vitale ouderen
Het aantal actieve ouderen groeit. Deze actieve en vitale ouderen houden zich ook bezig met kunst en cultuur. Richt je je als kunstprofessional op vitale ouderen? Belangrijk is dan om hen niet te benaderen als senioren en op de hoogte te zijn van de (verschuivende) voorkeuren voor de kunstvorm.

Kwetsbare ouderen
Een deel van de ouderen is kwetsbaar, bijvoorbeeld doordat hun sociale netwerk kleiner is geworden. Of doordat ze minder mobiel zijn. Kunst en cultuur kunnen veel betekenen voor deze groep ouderen. De praktijk wijst echter uit dat deze groep kwetsbare ouderen minder goed te bereiken zijn, juist doordat hun sociale netwerk klein is en men afhankelijk is van derden om deel te kunnen nemen.

Ouderen met een intensieve zorgbehoefte
Ouderen met een intensieve zorgbehoefte wonen vaak in een zorgorganisatie. Ook daar kan cultuurparticipatie van grote betekenis zijn. Er zijn incidentele kunstprojecten, maar ook meer structurele voorbeelden, zoals een seniorenkoor of een zorgkoepel die een kunstenaar in dienst heeft om kunstactiviteiten te regelen.

Lees alle aandachtspunten bij het werken met ouderen in de hierboven genoemde groepen.

Naar tabblad ‘Voorbeelden’
Naar tabblad ‘Tips uit intervisie’
Naar tabblad ‘Meer weten’
Naar tabblad ‘Financiering’