De Toekomst van de Amateurkunsten

Bijgewerkt op:
Gepubliceerd:
Deel dit artikel
Terugblik op de Landelijke Dag Amateurkunstondersteuning (6 oktober 2023). Deze bijeenkomst werd georganiseerd door LKCA in samenwerking met KNMO, Kunstloc Brabant en Cultuurfonds Almere. Creative agency: Cornelis Serveert

Amateurkunsten vormen een onmisbare kracht in de samenleving. Zo’n 9 miljoen mensen in Nederland beoefenen een vorm van amateurkunst. Daarmee vormt deze sector een grote bron van ontmoeting, verbinding en ontwikkeling. 

Maar hoe zorgen we ervoor dat de amateurkunsten toekomst hebben? Dat professionals eerlijk worden betaald en locaties beschikbaar blijven voor gezelschappen? En welke rol spelen de verschillende overheden en ondersteuners hierin?

Over dit soort grote vragen gingen 165 landelijke, provinciale en lokale amateurkunstondersteuners en beleidsmakers met elkaar in gesprek tijdens de Landelijke Dag Amateurkunstondersteuning, die op 6 oktober 2023 plaatsvond in Akoesticum in Ede.

Uitkomsten gebundeld: De Toekomst van de Amateurkunsten

De belangrijkste uitkomsten van de dag hebben we compact gebundeld. Je kunt het gebruiken als basis voor verdere gesprekken en ontwikkeling. Download hier de PDF:

Nationaal Akkoord Amateurkunst: thema van de dag

Met het Nationaal Akkoord Amateurkunst wordt vanaf 2025 structurele ondersteuning aan de amateurkunstsector geboden. In deelsessies gingen deelnemers met elkaar in gesprek over verschillende kwesties die voor het akkoord van belang zijn.

De kernambities voor het Nationaal Akkoord kwamen aan bod, met thema’s als nieuwe financieringsmogelijkheden, een toekomstbestendige ondersteuningsstructuur, diversiteit en toegankelijkheid van amateurkunsten, artistiek aanbod en arbeidsvoorwaarden voor kunstprofessionals. Ook keken we naar de plannen van de aanpak voor de brede SPUK-regeling, de vernieuwde scan van de Code voor Diversiteit en Inclusie, en de resultaten van de Monitor Amateurkunst (MAK) 2023.

Terugblik panelgesprek: Samen zorg dragen voor een gezonde amateurkunstensector

Tijdens dit panelgesprek spraken Christianne Matijssen (Directeur Erfgoed OCW en plv DG Cultuur en Media), Mijntje Pluimers-Foeken (Wethouder gemeente Barneveld), Fatih Polatli (Wethouder Gorinchem) en Marieke Vegt (directeur stichting Kunst en Cultuur (K&C) en voorzitter Raad van Twaalf).

De waarde die kunst en cultuur heeft voor het welzijn van mensen, voor gezondheid en sociale cohesie werd benadrukt. Deze waardevolle aspecten worden vaak onvoldoende gezien, waardoor bezuinigingen vaak juist bij de portefeuille cultuur vallen omdat wetgeving ontbreekt. Het erkennen van de bredere maatschappelijke waarde van de amateurkunsten is een belangrijke stap die we moeten zetten. Daarin heeft de sector zelf ook nog stappen te nemen, bijvoorbeeld op het gebied van eerlijke betaling van de professionals die de amateurkunsten mede mogelijk maken.

Op deze foto v.l.n.r.: Marieke Vegt, Mijntje Pluimers-Foeken, Christianne Matijssen, Fatih Polatli en moderator Yinske Silva

Terugblik deelsessies: Perspectief op acties

De amateurkunsten in de toekomst versterken en verduurzamen: hoe doe je dat? Wat kunnen we zelf oppakken, waar hebben we elkaar voor nodig en wat kunnen we afspreken in een nationaal akkoord? Hieronder staan, per deelsessie, een korte omschrijving van de inhoud en een aantal acties die werden opgehaald onder de deelnemers op de dag.

Hoe ziet de amateurkunstgroep van de toekomst eruit, en welke rol spelen ondersteuners hierin? Hoe pakken ze uitdagingen zoals vergrijzing, ledenwerving, diversiteit, artistieke ontwikkeling en/of financiering aan? Lokale, provinciale en landelijke ondersteuners van amateurkunsten en medewerkers van fondsen presenteren goede voorbeelden van krachtige en vitale amateurkunstgroepen die zowel formeel als informeel zijn georganiseerd. De sprekers tijdens deze sessie: Jos Naus (LKCA/NOVA), Suzanne Slachmuijlders (Kunstloc), Jorien Basart (VSBfonds) en Geert Oude Weernink (KultuurLoket). Acties:  Amateurkunstgroepen kunnen niet bestaan zonder samenwerking. Hierbij is meer ruimte nodig voor informele groepen, die bottum-up kunnen werken. Door samen te werken met (externe) professionals, met een focus op een goede procesbegeleiding, kan er vernieuwing plaatsvinden en wordt er in gezamenlijkheid expertise opgebouwd. Een voorbeeld is het buddy-systeem. Daarom is het belangrijk om zelf zichtbaar te zijn, het eigen netwerk te delen en elkaar vanuit vertrouwen tegemoet te treden. Idealiter neemt de gemeente een visie op voor amateurkunsten in de cultuurnota, inclusief budget, en regelt de gemeente de ondersteuning daarvan.

Verder lezen: Jong Film Studio | Trots54 | Domie DorpNij Talint Orkest

Als amateurkunstondersteuners delen we de ambitie dat iedereen aan cultuurbeoefening kan doen. Hoe kunnen amateurkunstgroepen in een regio, zowel zelf als met elkaar, de verantwoordelijkheid nemen voor een divers en inclusief aanbod? Het thema diversiteit en inclusie keert steeds vaker terug in subsidieregelingen, beleid van de Rijksoverheid en de gemeentelijke regelingen. In deze sessie verkennen we hoe we kunnen stimuleren dat amateurkunstgroepen zich bewust worden van hun eigen bijdrage aan een diverse en inclusieve samenleving en écht met dit onderwerp aan de slag gaan. Sprekers tijdens deze sessie: Noor Sloterdijk (Code D&I), Froukelien Ijntema (ZIMIHC) en Robert de Bruijne (Harmonieorkest Vleuten). Acties: De code Diversiteit & Inclusie kan ook voor amateurkunst worden ingezet om ideeën op het gebied van diversiteit en inclusie te verzamelen. Amateurkunstgroepen hebben behoefte aan praktische hands-on ondersteuning om aan de slag te gaan met hun doelen op dit gebied. De focus moet daarbij liggen op het proces en op hun intrinsieke motivatie, en niet op het ‘afvinken’ van beleidsdoelen. Verder lezen: Code D&I | Harmonieorkest Vleuten | ZIMIHC
Goede artistiek begeleiders (waaronder regisseurs, dirigenten, docenten) zijn van wezenlijk belang voor amateurkunstbeoefening. Er zijn artistiek begeleiders die er goed in slagen om een sterk aanbod te ontwikkelen waar veel deelnemers en ook publiek op af komen. Wat doen zij goed en hoe slagen ze erin een bloeiende praktijk op te bouwen? Hoe verhoudt zich dit tot hun arbeidsvoorwaarden? In deze sessie gaan we in op de kenmerken van een goede artistiek begeleider en hoe je die als ondersteuner kunt helpen ontwikkelen of faciliteren. Sprekers tijdens deze sessie: Georgie Sumter (GDFL Brassband), Karin Noeken (De Wijk de Wereld) Acties: Door zelf het initiatief te nemen, kunnen artistiek begeleiders verbinding realiseren. Professionalisering kan worden bewerkstelligd door artistiek begeleiders breed en laagdrempelig aanbod te bieden op een leerplein. Toegankelijke financiering, zoals bijvoorbeeld een startsubsidie, maakt meer mogelijk en helpt bij de ontwikkeling van plannen. In een nationaal akkoord moet ruimte zijn voor het stimuleren en financieren van culturele centra en broedplaatsen, en moet zorg worden gedragen voor Fair Pay. Verder lezen: De Wijk de Wereld | GDFL Brassband
Veel thema’s en uitdagingen in de sectoren amateurkunst en erfgoed zijn discipline-overstijgend. In de provincies Limburg en Gelderland combineren ondersteunende instellingen zoals Erfgoed Gelderland, Cultuur Oost en het Huis voor de Kunsten Limburg hun aanpak op het gebied van amateurkunst en erfgoed. Bijvoorbeeld bij het project Meedoen is de Kunst. Binnen dit project ligt de focus op ontwikkeling op het gebied van samenwerken, ondernemerschap of organisatiekracht. Sprekers tijdens deze sessie: Liesbeth Tonckens (Erfgoed Gelderland), Thomas van der Ham (Cultuur Oost), Sandra Welters en Patricia Peters (Huis voor de Kunsten Limburg) Acties: De financieringsmogelijkheden, ook voor natuurlijke personen, moeten inzichtelijk worden gemaakt. Erfgoed en amateurkunsten kunnen we integraal benaderen, met de focus op gedeelde uitdagingen. Dit geldt vooral voor ondersteuningsorganisaties. In een nationaal akkoord is een helder doel nodig: een gezonde, vitale, toegankelijke samenleving, onder andere door cultuurbeoefening. Fondsen en activiteiten moeten toegankelijk zijn en het beleid moet passen bij de behoeften van inwoners. Ook is er behoefte aan een duidelijke structuur voor alle gemeenten zodat er gelijke kansen zijn. Verder lezen: Erfgoed Gelderland | Cultuur Oost | Huis voor de Kunsten Limburg
Sinds dit jaar hebben gemeenten te maken met de brede SPUK-regeling, die bestaat uit één brede uitkering voor sociale basis, sport, bewegen en cultuurbeoefening. De regeling is gebouwd op afspraken uit het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA). In deze sessie bespraken we aan de hand van voorbeelden van lokale en regionale cultuurcoaches/ondersteuners op welke manieren amateurkunst bij kan dragen aan mogelijke oplossingen voor sociale- en gezondheidsvraagstukken, en de doelen uit de brede SPUK. Sprekers tijdens deze sessie: Fenna van Hout (VNG), Ingrid Wijntjes (VSG), Pauline van der Kolk (VRIJDAG) en Karin Noeken (De Wijk de Wereld) Acties: De brede SPUK versterkt de verbinding met de sociale basis. Als op provinciaal niveau trends in kaart worden gebracht, kunnen we besluiten wat we willen verduurzamen en verankeren. In een nationaal akkoord is het belangrijk om scherp te hebben hoe impact – ook van de brede SPUK – gemeten moet worden, daarin heeft iedereen een verantwoordelijkheid. Het akkoord kan alleen een succes worden met een gezonde infrastructuur binnen de hele keten (dus ook met zorg voor professionals). Verder lezen: VRIJDAG | Cultuurcoaches pagina LKCA
Het Nationaal Akkoord Amateurkunst is een betekenisvolle impuls vanuit de landelijke overheid om de ondersteuning van amateurkunstgroepen en cultuurbeoefening structureel te versterken. Hoe zou de ideale ondersteuningsstructuur voor de sector eruit kunnen zien en hoe bereiken we dit? Wat is de rol van gemeentelijke en provinciale overheden? Aan de hand van voorbeelden van amateurkunstondersteuning uit de provinciale en lokale praktijk gingen we met elkaar in gesprek. Sprekers tijdens deze sessie: Gabór Kozijn (OCW), Joanna Thijs (Provincie Utrecht), Casper Broekaart (ZIMIHC) en Josephine Voets (Kunstloc) Acties: Om toekomstbestendig te zijn, moet je zorgen dat je een spin in het web bent en echt aansluit bij de vraag. Het is daarom goed om elkaar op te zoeken en duidelijke afspraken te maken. En om de rolverdeling tussen Rijk, gemeenten en de provincies te verhelderen. Gemeenten en culturele partijen kunnen bijvoorbeeld samen afspraken maken over vastgoed. In een nationaal akkoord moet continuïteit geborgd zijn, door voldoende professionals, verankering van afspraken en een duurzame blik op financiële ondersteuning. Belangrijk hierbij is het landelijk ondersteunen van disciplines in alle vormen. Verder lezen: ZIMIHC Connect | Kunstloc Brabant | Pilotregelingen Nationaal Akkoord
Amateurkunstgroepen en hun artistieke begeleiders ervaren subsidieregelingen van overheid en fondsen nog wel eens als ingewikkeld en ontoegankelijk. Dat kan hen ervan weerhouden een aanvraag in te dienen en mooie plannen tot uitvoering te brengen. Hoe zorgen we ervoor dat financiering voor zowel formele als informele groepen haalbaar is? Wat is de rol van de ondersteuner bij het doen van een goede subsidieaanvraag? Aan de hand van goede voorbeelden verzamelden we de ingrediënten voor toegankelijke financiering. Sprekers tijdens deze sessie: Inge Molenaar (FCP), Rita van Driel (Volwassenenfonds Sport & Cultuur), Kristel Casander (Voordekunst) en Brendan Vos (Stichting Cultuur Eindhoven) Acties: Laten we het wiel niet allemaal opnieuw proberen uit te vinden. Gemeenten en fondsen kunnen van elkaar leren als we ervoor kiezen transparant te zijn en elkaar te vertrouwen. Toegankelijkheid van de amateurkunsten vereist ook toegankelijkheid van subsidies. In een nationaal akkoord zou plek moeten zijn voor een gratis toegankelijke nationale financieringswijzer voor amateurkunsten. Verder lezen: Regeling Vernieuwen van Cultuurmaken (FCP) | Platform Voordekunst | Innovatiebudget Meedoen is de Kunst | Stichting Cultuur Eindhoven | Volwassenenfonds Sport & Cultuur
Onderzoeker Arno Neele (LKCA) presenteert in deze sessie de meest recente cijfers uit de Monitor Amateurkunst (2023). Zijn er verschillen en overeenkomsten tussen provincies en gemeenten als het gaat om amateurkunst, en welke regionale factoren zouden dit kunnen beïnvloeden? Samen met beleidsmakers kijken we wat deze cijfers kunnen betekenen voor zowel gemeentelijk, provinciaal als landelijk cultuurbeleid, en hoe dit een plaats kan krijgen in het Nationaal Akkoord Amateurkunst. Spreker tijdens deze sessie: Arno Neele (LKCA) Acties: Richt je als beleidsmaker of ondersteuner niet alleen op het onderwijs, want het sociale milieu waarin iemand opgroeit is in veel gevallen bepalender voor amateurkunstbeoefening. Gemeenten die op elkaar lijken kunnen elkaar opzoeken en veel van elkaar leren. Er is namelijk een aantal grote verschillen in amateurkunstbeoefening tussen meer en minder stedelijke regio’s. Een nationaal akkoord dient nadrukkelijk aandacht te hebben voor de toegankelijkheid van amateurkunsten. Hierbij speelt ook sociale veiligheid een rol, want net zoals in de gehele samenleving komt ongewenst gedrag ook in deze sector vaak voor (zoals blijkt uit de Monitor Amateurkunst 2023). Verder lezen: Monitor Amateurkunst 2023
Rabo ClubSupport draagt op grote schaal bij aan de ondersteuning van amateurkunstgroepen. Door het bieden van kennis, een netwerk en financiering kunnen amateurkunstgroepen hun ambities realiseren en toekomstbestendiger worden. In deze sessie werd de werkwijze van Rabo ClubSupport toegelicht met praktijkvoorbeelden, en gingen we in gesprek over hoe Rabo ClubSupport en andere partijen zo goed mogelijk kunnen samenwerken. Hoe zorgen we ervoor dat ondersteuning vanuit verschillende hoeken goed op elkaar aansluit? Sprekers tijdens deze sessie: Karlijn Vriend (procesbegeleider Rabo ClubSupport) en Patricia Peters (Huis voor de Kunsten Limburg) Acties: Samenwerking tussen verschillende aanbieders van amateurkunstondersteuning kan versterkend werken. Zoals in Limburg, waar hulpvragen binnenkomen bij verschillende aanbieders, maar onderling wordt afgestemd wie bij welke hulpvraag de meest passende hulp kan bieden. In de afstemming tussen lokale/provinciale ondersteuners en Rabo ClubSupport liggen veel kansen; een identieke werkwijze is daarvoor niet per se nodig. Om nog meer voor elkaar te krijgen is het goed om samen om tafel te gaan met lokale/provinciale ondersteuners en Rabo Clubsupport. In een nationaal akkoord moeten de kansen voor elke provincie gelijk zijn. Verder lezen: Rabo Clubsupport

Optredens

Tijdens deze dag konden we genieten van een aantal optredens.

Trots54 is een kunst en cultuur community voor en door jongeren in de regio Noordoost-Brabant.
De BuurtBand is een landelijk muziekproject voor mensen met en zonder een beperking. Het is een initiatief van Fort van de Verbeelding.

fotobeschrijving: Interactief optreden in samenwerking met de BuurtBand.

In 2021 maakte Amara van der Elst indruk op heel Nederland met haar voordracht tijdens de Nationale Dodenherdenking op 4 mei. In 2022 won ze de titel ‘Talent van het jaar’ van Het Onderwijs Innovatie Fonds NL, zette ze haar eigen spoken word writerscamp Rhyme & Reason op en schitterde ze op het spoken word muziekalbum ‘Binnenste Buiten’ van Spraakuhloos. Ook zet ze zich in als ambassadeur van Rabo ClubSupport.

Fotobeschrijving: Ode aan de Maker, geschreven en voorgedragen door Amara van der Elst – ambassadeur van Rabo ClubSupport

Foto in de tegel: ©Hans Hordijk | dansfilm, Roosendaal Ontmoet Roosendaal van Gouden Dans 2022

Vond je dit artikel interessant?

Gemiddelde 5 / 5. totaal 1

Reageer (je reactie verschijnt na goedkeuring, vanwege spam)

Reacties (0)
Bijgewerkt op:
Gepubliceerd:
Deel dit artikel