Kennisdossier ‘Cultuur en jongeren’

Kunst en cultuur zijn belangrijk voor de identiteitsontwikkeling van jongeren. Wie herinnert zich niet de muziek die je luisterde als puber of de gedichten die je schreef? Door de digitalisering hebben jongeren nu te maken met veel prikkels, supersnelle veranderingen en veel onzekerheid. Ook daarbij kunnen kunst en cultuur jongeren tot steun zijn.
Bijgewerkt op:
Deel dit artikel

Op deze pagina:

Het welbevinden van jongeren

Met het overgrote deel van de jongeren gaat het goed. Uit de Jeugdmonitor 2022 blijkt dat 81% van de jongervolwassenen zich gelukkig voelt. Dit percentage is wel gedaald t.o.v. tien jaar eerder, toen rond de 90% van de jeugd zich gelukkig voelde. Dit is zorgelijk aangezien er steeds meer signalen komen dat de mentale gezondheid van veel jongeren onder druk staat. De coronapandemie is ook zeker van invloed geweest op het welbevinden van jongeren. 

Zo’n 15% van de jongeren komt ooit in een kwetsbare positie. Kunst en cultuur kunnen helpen hun draagkracht te vergroten. Wat kenmerkt een kwetsbare positie? Je moet hierbij denken aan de volgende risicofactoren:

  • Moeilijke thuissituatie – bijvoorbeeld scheiding of huiselijk geweld
  • Problemen met school
  • Jeugdwerkloosheid
  • Beperking of chronische ziekte
  • Depressie
  • Mantelzorg
  • Armoede

    Werkzame elementen cultuur

    LKCA heeft literatuuronderzoek gedaan en een aantal praktijken onderzocht. Hieruit blijkt dat kunst en cultuur bijdragen aan:

  • een positiever zelfbeeld
  • meer sociale vaardigheden
  • het nemen van eigen verantwoordelijkheid
  • doorzettingsvermogen
  • concentratievermogen
  • en een sterker sociaal netwerk

    Dit zijn de werkzame elementen van culturele activiteiten:

  • de mogelijkheden van de jongeren staan centraal en niet de problemen
  • er is veel ruimte voor eigen inbreng, jongeren krijgen de regie
  • er is ruimte voor zelfexpressie en exploratie: uitproberen en ontdekken, falen mag
  • de jongeren voelen zich thuis, onderdeel van een geheel
  • nadenken over jezelf – zelfreflectie – wordt gestimuleerd
  • jongeren doen positieve ervaringen op

    Daarnaast zijn de sociaal-culturele professionals die met jongeren werken mensen die werken vanuit een sterke persoonlijke drive en met grote flexibiliteit. Ze durven bestaande kaders los te laten.

    Draagkracht van jongeren

    Door kunst en cultuur in te zetten, komen de draaglast en draagkracht van jongeren meer in balans. De problemen in het leven van de jongere zijn niet opeens opgelost, maar de jongere voelt wel meer dat hij/zij/die het leven weer in eigen hand kan nemen. Er ontstaat weer perspectief.

    Kortom: talentgericht jongerenwerk versterkt de beschermende factoren in het leven van een jongere.

    Tips: succesfactoren

  • geef jongeren de regie
  • stimuleer experiment
  • bied veiligheid zodat jongeren zich thuis voelen
  • zorg voor betrokken coaching

    Daarnaast is het belangrijk om aan te sluiten bij de belevingswereld van jongeren. Hoe beleven zij kunst? De huidige generatie heeft een sterke Do It Yourself (DIY)-mentaliteit. Zij vinden hun eigen muziekles op internet, maken filmpjes, leren breakdance moves van elkaar, maken hun eigen kleding voor een LARP-event, schrijven een gedicht en dragen dat ritmisch voor (spoken word), spelen in een band. Hiphop – met muziek, rap, graffiti, dj-ing, dans – is het meest populair.

    Uit de monitor amateurkunst 2021 blijkt dat van de 13- tot 24-jarigen 46% aan een vorm van kunstbeoefening doet; jongeren onder de 18 meer dan jongeren boven de 18.

    De soorten kunstactiviteiten waar jongeren zich mee bezig houden zijn: beeldend werk (23%), een muziekinstrument bespelen (21%), kunstzinnige fotografie of film (19%), zingen (13%), creatief schrijven (13%), dansen (11%) of theater (5%). Binnen deze categorieën zijn de hiphopdisciplines (rap en spoken word, breakdance, graffiti o.a.) enorm populair. Jongeren organiseren zich vaker informeel en in tijdelijke projecten, zij verbinden zich minder snel aan een vereniging.

    Randvoorwaarden

  • Financier als gemeente of fonds ruimte om te experimenteren
  • Haal bij jongeren zelf op wat er leeft
  • Stem als cultuursector en sociale sector doelen op elkaar af en leer van elkaar
  • Zoek bondgenoten, ook bij werkgevers (bied jongeren perspectief!)

    Bekijk de projectenmonitor

    In de projectenmonitor verzamelen we samen met het FCP mooie projecten, ervaringen en inzichten van het Programma Cultuurparticipatie.

    Vond je dit artikel interessant?

    Gemiddelde 4.6 / 5. totaal 18

    Reageer (je reactie verschijnt na goedkeuring, vanwege spam)

    Reacties (0)
    Praat verder over dit onderwerp met deze expert(s):
    Finn Minke
    Finn Minke
    Functie: Specialist Cultuurparticipatie
    Expertise: zorg en welzijn
    finnminke@lkca.nl
    030 - 711 51 39
    Marie-José Kommers
    Marie-José Kommers
    Functie: Specialist Cultuurparticipatie
    Expertise: onderzoek,zorg en welzijn
    marie-josekommers@lkca.nl
    030 - 711 51 80
    Bekijk alle experts
    Bijgewerkt op:
    Deel dit artikel