Ongeveer 40% van alle amateurkunstenaars beoefent een creatieve of kunstzinnige activiteit regelmatig samen met anderen. Een deel van die groep doet dat binnen de formele structuur van een vereniging of van een stichting.

Een bijna even groot deel doet dat in groepen die geen juridische rechtsvorm hebben, zogenaamde ‘informele groepen’. Dit deel is beperkt zichtbaar voor koepelorganisaties, beleidsmakers, ondersteunende organisaties en onderzoekers omdat zij niet ingeschreven staan bij de Kamer van Koophandel. Deze informele groepen lijken toe te nemen in aantal. Daarmee wordt het belang om beter zicht te krijgen op deze groepen groter.

Daarom had Koornetwerk Nederland behoefte aan een verkennend onderzoek naar informele groepen in de koorzangsector. LKCA liet een kwalitatief onderzoek uitvoeren van gesprekken met 14 personen die actief zijn in deze informele sector. Dit heeft geleid tot het rapport ‘Onzichtbaar zingen’.

In dit artikel lees je de belangrijkste punten uit het onderzoeksrapport. 

Er zijn veel verschillende soorten informele zanggroepen. Het verschil merk je in frequentie van samenkomst, de professionaliteit van de begeleiding en in de oefenruimtes die ze gebruiken. En allemaal ontstaan ze vanuit een eigen motivatie.

Ontstaat het initiatief bij een zanger (of een groep zangers), dan gebeurt dat vaak vanuit een intrinsieke motivatie om samen te zingen, bijvoorbeeld bij:

Er zijn ook groepen die ontstaan vanuit het zakelijk oogpunt van de initiatiefnemer. Dat kan bijvoorbeeld zijn:

Ook vanuit ideëel oogpunt kunnen zanggroepen ontstaan en geïnitieerd worden. Dat gebeurt bijvoorbeeld door een:

In schema:

Deze initiatieven hebben gemeenschappelijk dat er vaak niks is vastgelegd op papier als het gaat om taakverdeling of om de financiën. Dat heeft voor- en nadelen. Het biedt flexibiliteit, de mogelijkheid om snel te schaken en besluiten te nemen. Aan de andere kant kan de besluitvorming juist ook traag verlopen, omdat bij een deel van de groepen niemand het mandaat heeft en iedereen bij elk besluit gehoord moet worden.

Een ander knelpunt is dat de praktische organisatie van de zanggroep in handen ligt van één of twee personen. Wat gebeurt er als de ‘organisator’ wegvalt?

Daarnaast ervaren deze groepen de volgende knelpunten en ondersteuningsbehoeften:

De ondersteuningsbehoeften van de informele zanggroepen komen voor een deel overeen met die van formele zanggroepen (zoals deze in de Verenigingsmonitor en de daarvan afgeleide Korenmonitor zijn beschreven). De werving van leden en de zoektocht naar financiering van activiteiten zijn herkenbaar als uitdagingen van alle zanggroepen. Ook de beschikbaarheid van betaalbare oefen- en optreedlocaties is voor beide verschillende groepen een uitdaging.

Misschien dat het bij informele groepen lastiger op te lossen is, omdat ze gemiddeld genomen vaak wat kleiner in omvang zijn en dus minder bronnen (geld, menskracht) beschikbaar hebben. Ook de informatiebehoefte en de behoefte aan een online marktplaats zijn niet specifiek voor informele groepen.

De ondersteuningsorganisaties in de koorsector en/of de overheid hoeven zich minder druk te maken om de inhoud van de ondersteuning die ze bieden voor deze groepen; die komt immers voor een belangrijk deel overeen met de ondersteuning voor formele groepen.

Waar ze wel naar zouden kunnen kijken is hoe die ondersteuning goed zichtbaar en nog beter toegankelijk wordt.

De vraag is natuurlijk wie welke ondersteuningsbehoefte oppakt. Wat kunnen gemeentes en provincies doen en wat de cultuurfondsen? Hoe kunnen koepels (ledenorganisaties immers van overwegend formele koren) zorgen dat hun service en informatie ook beschikbaar komt voor informele groepen? En hoe kan de ondersteuning van de verschillende partners een goede samenhang krijgen zodat groepen weten waar ze moeten zijn met welke vragen?

Het is een mooie uitdaging voor formele ondersteuningsorganisaties om in contact te komen met het groeiend aantal zanggroepen dat zich informeel organiseert.