Het Toonder-universum

Culturele praktijken in beeld
Bijgewerkt op:
Gepubliceerd:
Deel dit artikel
Ken je Heer Bommel en Tom Poes? Het zijn de antropomorfe dieren in de verhalen van tekenaar en schrijver Marten Toonder (1912-2005). Hij is de enige stripmaker in Nederland die ook literaire erkenning kreeg van de Leidse Maatschappij der Nederlandse Letterkunde.

Mijn liefde voor de verhalen van Heer Bommel en Tom Poes begon op de middelbare school. Ik knipte de Bommelstrip uit de Haagsche Courant die mijn vader van kantoor meenam. Uit de openbare bibliotheek leende ik de ‘Avonturen van Tom Poes’ en de beste verhalen uit de Bommelsaga. Voor het vak Nederlands schreef ik mijn werkstuk over Marten Toonder en de Heer van stand, want in de jaren tachtig mocht je de Bommeltekststrip voor je lijst lezen. Jaren later zou ik voor 5.000 gulden de Volledige werken van Heer Bommel aanschaffen, maar thuis hadden we het niet breed.

Hoe meer ik over het werk van Toonder en de Toonder Studio’s te weten kwam, hoe interessanter ik het begon te vinden: de verhalen zelf, de taal en de tekeningen. Veel tekenaars en scenaristen werkten aan de verhalen mee en het is leuk om de verschillende stijlen in de verhalen terug te zien.

Een wereld ging open

Na de middelbare school lagen mijn prioriteiten bij studie, werk en reizen. Pas in 2001 ontdekte ik dat er een landelijke vereniging van verzamelaars en liefhebbers van het werk van Marten Toonder (MTVC) bestaat. In mijn woonplaats werd een MTVC-beurs gehouden en ik besloot een kijkje te nemen. Er ging een wereld voor mij open: de hoeveelheid boeken en curiosa over het onderwerp bleek zeer groot. En ik zag ook het enthousiasme, zo ontmoette ik daar Pim Oosterheert. Hij heeft nu al bijna 25 jaar een museum met het werk van Toonder: de Bommelzolder in Zoeterwoude. Ik werd lid van de MTVC en diezelfde Pim liet mijn naam vallen toen er een vacature kwam in het MTVC-bestuur, hij had ook het enthousiasme bij mij gezien.

Foto 1 : Arnoud Alderlieste (links) en Rob Braun (rechts) achter de MTVC-promotiekraam op een stripbeurs in Gouda.
(Fotograaf: bezoeker stripbeurs)

Specialismen in het Toonder-universum

Door mijn vrijwilligerswerk voor de MTVC weet ik van topverzamelaars hun specialiteit binnen het Toonder-universum. Specialismen zijn bijvoorbeeld het jaren dertig werk van Toonder, de publicaties in het buitenland, de Toonder animatiefilms, de curiosa en de reclame uitgaven. Dit is handig om te weten, omdat de MTVC ieder jaar een speciale uitgave laat drukken waaraan de topverzamelaars meewerken. 

Nieuwtjes uitwisselen 

Veel leden ontmoet ik op de beurzen die wij organiseren. Dan wisselen we nieuwtjes en ontdekkingen uit, zoals: “Wist je dat ook in het communistische Joegoslavië van 1969 de Tom Poes ballonstrip is gepubliceerd, in het cyrillische schrift?” En dat “de Toonder strips in het Zuid-Afrikaans zijn gepubliceerd?” Dat zijn verrassende ontdekkingen die we delen in het blad Toondertijd, de prachtige periodiek van de vereniging. En uit het ene artikel volgt weer een ander artikel als reactie, voor liefhebbers als ik is dat erg leuk om te lezen.

Cultureel erfgoed

De Bommelsaga is Nederlands cultureel erfgoed, dat staat voor mij buiten kijf. Vanaf de tweede wereldoorlog tot en met midden jaren tachtig stonden deze 177 verhalen van de Bommel tekststrip in de dagbladen (drie plaatjes met daaronder tekst). En vanaf 1945 verschenen ook Tom Poes ballonstrips (tekst als ballon in de tekening) in onder andere de Donald Duck. Er is zelfs een avondvullende animatiefilm ‘Als je begrijpt wat ik bedoel’ gemaakt, die in mijn middelbare schooltijd in de bioscopen draaide en jaren daarna regelmatig op tv werd herhaald.

Verjonging

In de jaren ’10 van deze eeuw zond de radio de Bommelhoorspelserie uit. De verjonging van onze vereniging heeft zich al aangediend: dit jaar werd in Kampen een jongetje van zeven lid van de MTVC, hij kende Heer Bommel en Tom Poes van de hoorspelen die zijn vader in de auto draait! 

Tekening die Marten Toonder in 1996 maakte om de verzamelaars te bedanken.

Auteur: Arnoud Alderlieste 

Deze blog is onderdeel van de blogreeks ‘Culturele praktijken in beeld’, waarin LKCA laat zien dat het begrip ‘cultuur’ breder is dan vaak wordt vermoed. Bekijk ook de andere blogs en stel je open voor culturele praktijken die nu buiten het blikveld van de mainstream vallen.

Vond je dit artikel interessant?

Gemiddelde 5 / 5. totaal 7

Reageer (je reactie verschijnt na goedkeuring, vanwege spam)

Reacties (11)
Wim van de Peppel 03-08-2024

Beste Arnaud,
Even ter introductie, ik ben 66 jaar en vanaf mijn 12de een groot bewonderaar van Marten Toonder,met name de Bommelverhalen. Hoewel ik wel het een en ander over Toonder weet, ik heb zijn (auto) biografieën gelezen,blijft het voor mij toch altijd de vraag wie nu eigenlijk de uiteindelijke vorm aan Bommel et al heeft vormgegeven. Was dit Toonder zelf, hij stond er niet om bekend een erg goed tekenaar te zijn zo las ik ooit in een interview met Terry Matena, of waren dat de studiotekenaars zoals Metena zelf en verzorgde Toonder alleen de tekst?
Ik hoop dat je begrijpt wat ik bedoel en dat je mijn vraag kunt beantwoorden.
Groet, Wim van de Peppel, Middelburg

reageer
Bert Schoones 27-08-2024

Beste Wim, dank voor jouw bericht. Wij hebben helaas niet het antwoord op jouw vraag, maar wellicht dat de vereniging van liefhebbers en verzamelaars van het werk van Marten Toonder het antwoord kan geven. De website van de vereniging is www.toondertijd.nl en het e-mailadres kwetal@toondertijd.nl.
Vriendelijke groet, Bert

reageer
Monique Vermeer 22-12-2022

Arnoud, erg leuk om te lezen. Leuk ook om te lezen dat
het al zo lang bestaat en dat er toch aardig mensen
geintresseerd zijn.

reageer
Jan de Roos 20-12-2022

bij inschrijving op de Volledige werken (ik neem aan de Pandaserie betaalde ik 3000 gulden (75 gulden per deel) en geen 5000 maar het is al wel heel lang geleden

reageer
Ivo 20-12-2022

Wat leuk geschreven, Arnoud! Hier spreekt echt veel enthousiasme uit en geeft leuke informatie. Ik word er zelf eveneens enthousiast van!

reageer
Mark van Not 19-12-2022

Leuk informatief artikel, Arnoud! Een hobby kan uitmonden in een passie en dan is qua verzamelen snel "het einde zoek"!
Leuk dat er nog veel origineel materiaal van de Toonderstudio is te vinden, zodat het afstruinen van stripveilingen zeker loont. "Keep up the good work" voor de MTVC!

reageer
Klaas Driebergen 19-12-2022

‘Tom Poes is zeer grote literatuur, al beseffen slechts weinigen dat.’ (Gerard Reve)

reageer
Bert Meppelink 19-12-2022

Een oeuvre waarin telkens opnieuw iets valt te ontdekken.

reageer
Frans Bak 18-12-2022

Arnoud, wat een boeiend materiaal! "Als je begrijpt wat ik bedoel" was al langer een gevleugelde uitspraak van Bommel voor me....ik begrijp nu ook wat jij bedoelt :-).

reageer
Ton van Leeuwen 18-12-2022

Waarlijke wetenswaardigheden!

reageer
Elisa 17-12-2022

Wat een leuk en enthousiast verhaal! Ik wist nagenoeg niks over Bommel en nu dus een hoop meer.

reageer
Hans Gijsbers 16-12-2022

Leuk zo'n blog, Arnoud! Het Toonder-universum kan niet genoeg uitgebreid (en gedeeld) worden!

reageer
Bijgewerkt op:
Gepubliceerd:
Deel dit artikel