Landelijke kennisdelingsdag Programma Cultuurparticipatie
Ruim 180 professionals uit cultuur, zorg en welzijn kwamen samen in Akoesticum in Ede om te leren, reflecteren, ontmoeten en verbinden.
Vincenzo Turiano van Introdans opende de dag met een prachtige choreografie. ‘Het grote verbindingsplan’ is een project van Introdans binnen Spoor 3 van Samen Cultuurmaken. Hun missie, iedereen kan dansen, komt terug in hun inclusieve, educatieve én interactieve projecten en voorstellingen.
Bekijk hier een korte videoterugblik:
Panelgesprek: hoe krijgen kunst en cultuur een duurzame plek binnen zorg en welzijn?
Dagvoorzitter Thijs de Lange wist het publiek en de panelleden Marlies Tal, Debbie Straver, Atty Bax en Kirsten Krans te prikkelen in een gesprek over wat kunst is, en op welke wijze kunst en cultuur actief ingezet kunnen worden in zorg en welzijn. De vraag hoe we de waardevolle rol van kunst en cultuur duurzaam kunnen bestendigen binnen de domeinen zorg en welzijn stond centraal. Een aantal tips werden genoemd:
- Benadruk de maatschappelijke waarde van cultuurbeoefening
- Leg samenwerkingen, en een duurzame visie daarop, vast
- Besteed er aandacht aan in (na)scholing
- Ken elkaars taal (kunstenaars willen bijvoorbeeld voortdurend vernieuwen, terwijl zorg en welzijn professionals graag willen weten waar ze aan toe zijn)
- Benoem het belang van structurele gelden/middelen
Vijftien deelsessies
Gedurende de dag waren er 15 deelsessies.
Wil je nog iets teruglezen over een van de deelsessies? Of een presentatie opvragen bij de sprekers? Onderaan deze pagina vind je alle deelsessies op een rij.
‘Ik heb veel nieuwe informatie gekregen die we echt kunnen gaan gebruiken in onze projecten.’
Muzikaal optreden
De Niemanders gaven een indrukwekkend muzikaal optreden. Songwriters en muzikanten Rocco Ostermann en Wout Kemkens begonnen hun zoektocht naar opmerkelijke verhalen en getalenteerde muzikanten in gevangenissen, en zetten deze vorig jaar voort in asielzoekerscentra door het hele land.
Klik op het pijltje links om meer te lezen.
Deelsessie 1: Inclusieve danswereld (door Adriaan Luteijn, Introdans)
In deze sessie neemt Adriaan Luteijn je mee in de professionele inclusieve danswereld van Introdans. Na afloop heb je kennis opgedaan over de vele mogelijkheden die voor je voeten liggen om inclusieve dansprojecten te realiseren, over het werken met een inclusieve deelnemersgroep en het bereiken van een inclusief publiek en ben je geïnspireerd om er zelf mee aan de slag te gaan.
Adriaan Luteijn zal beeldmateriaal vertonen uit het inclusieve dansrepertoire van de afgelopen periode en laat de deelnemers kennismaken met de inclusieve kracht van dans. Hij zegt hierover: ‘In mijn droom zie ik een cumulatie van alle soorten mensen die je kunt bedenken allemaal samen op het danstoneel maar ook als toeschouwer in de zaal.’
Deelsessie 2: Reflectiemoment: Wat werkt in mijn werk? (door Josefiene Poll & Finn Minke)
Een sessie waarin je actief reflecteert op een voorbeeld uit je eigen praktijk. Je krijgt meer inzicht in verschillende gebieden waarop jouw project van invloed is, wat de werkzame elementen zijn en welke doorwerking die hebben. En hoe je hierover kunt communiceren met potentiële partners of financiers.
We doen dit aan de hand van een model uit de publicatie Kunst als (ver)wondermiddel: over cultuurparticipatie en de effecten op Positieve Gezondheid. Na een korte introductie op het model ga je met behulp van werkbladen aan de slag. Spoiler alert: je impact is groter dan je denkt!
Josefine Poll en Finn Minke werken beiden bij LKCA.
Deelsessie 3: De kracht van jongeren! (door Amine Bakali, Mind Us)
In deze sessie gaan we dieper in op waarom het zo belangrijk is om jongeren actief te betrekken bij thema’s die hen aangaan en hen de ruimte te geven om hun eigen stem te laten horen. Amine Bakali van Mind Us neemt je mee in de leefwereld van jongeren, zodat je een beter begrip krijgt van hun perspectieven en motivaties.
Ontdek samen met ons de kracht van boegbeelden, inspirerende figuren die jongeren aanzetten tot actie en deelname aan maatschappelijke kwesties. We delen concrete voorbeelden en successen om te laten zien hoe je jongeren effectief kunt betrekken en hen eigenaarschap kunt geven.
Na afloop heb je meer inzichten om jongeren op een boeiende en effectieve manier te betrekken en hun eigenaarschap te stimuleren.
Deelsessie 4: Drempels verlagen bij laaggeletterdheid (door Laxsini Murgesu, Pharos)
In Nederland zijn 2,5 miljoen mensen laaggeletterd. Zij hebben moeite om informatie te vinden, te begrijpen en toe te passen. Denk aan mensen met een lage opleiding, ouderen en migranten. Zij hebben vaker chronische ziekten en psychische problemen. Het is daarom belangrijk om laaggeletterdheid te herkennen en op een begrijpelijke manier te communiceren, ook als je wilt dat zoveel mogelijk mensen deelnemen aan en zich betrokken voelen bij jouw project.
Laxsini Murgesu van het landelijke expertisecentrum Pharos vertelt in deze workshop hoe je laaggeletterdheid kunt herkennen en hoe je laaggeletterden kunt betrekken bij je activiteiten. Ook ga je praktisch aan de slag en oefen je vaardigheden bij het werken met en voor deze doelgroep.
Deelsessie 5: Together we belong, samenwerken aan duurzame cultuurparticipatie (door Hendrik Simons en Nicolle Cox)
In het project Together we belong werken het culturele en sociale domein in Maastricht nauw samen aan cultuurparticipatie voor mensen met een afstand tot cultuur, omdat ze bijvoorbeeld minder mobiel, laaggeletterd of eenzaam zijn of weinig financiële middelen hebben. Het project bouwt voort op de ervaringen en werkwijzen die Cultuurmakers (een samenwerkingsverband van Centre Céramique, Kumulus West en Natuurhistorisch Museum Maastricht) heeft opgedaan in a Sense of belonging.
In deze interactieve sessie vertelt Cultuurmakers Maastricht over hun aanpak en hoe zij hun ervaringen uit eerdere projecten structureel inpassen. Je doet kennis op over hoe je kunt werken aan duurzame cultuurparticipatie, met partners uit cultuur, zorg en welzijn en verschillende doelgroepen.
Deelsessie 6: Through Art We Care: kunst & zorg (door Josien Pieterse, director/board chairman Framer Framed, Madelon van Riel, projectleider Cordaan Programma Kunst en Zorg, en een deelnemer)
Through Art We Care is een samenwerking tussen Framer Framed en Cordaan, een ontmoeting en verdieping tussen kunst en zorg op wekelijkse basis in een open atelier.
Tijdens deze sessie nemen zij je mee in alle facetten van de opbouw van deze duurzame samenwerking en laten ze je kennismaken met hun visie en werkwijze. Van project tot aan vast wekelijks aanbod, van subsidie tot zorgindicatie, van individu tot community building en (GGZ-)zorg naar kunst en visa versa.
Deelsessie 7: Live Update Samen Cultuurmaken (door Community sociaal & artistiek samenwerken Gelderland: Rose Figdor, Wytske Lankester en Melanie Reekers)
Sociaal & artistiek samenwerken om bij te dragen aan maatschappelijke uitdagingen is zo gemakkelijk nog niet. Het gaat gepaard met veel vragen en hobbels, maar biedt tegelijk ontzettend veel nieuwe – nog vaak onbekende – kansen. Een aantal Gelderse projecten van Samen Cultuurmaken delen hoe ze dat gedaan hebben. Welk verschil wilden ze gezamenlijk gaan maken? Waaraan heeft het project uiteindelijk bijgedragen? Wat gebeurt er ná het project?
In deze Live Update wisselen we inspiratie en lessen met elkaar uit om zo te komen tot gezamenlijke inzichten die het werkgebied van het sociaal en artistiek samenwerken versterken.
Deelsessie 8: Op weg naar een landelijk ecosysteem van kunst in de ouderenzorg (door Cultuuraanjagers Vitalis)
In deze sessie zoomen cultuuraanjagers van Vitalis in op de ontwikkeling van de inzet van kunst binnen de ouderenzorg. Bij Vitalis is de inzet van kunst onderdeel van de missie, visie en beleid en staat de ‘kunst van gelukkig ouder worden’ centraal.
De cultuuraanjagers van Vitalis delen hun visie, kennis en ervaringen aan de hand van het project (S)pionieren. Ze geven handvatten voor de veranderende omgeving in de trend van zorg naar welzijn, inspireren met toonaangevende projecten, voeden je met ervaringen en onderzoeksresultaten én nemen je mee in het verhaal van een van de betrokken kunstenaars.
Deelsessie 9: GameChangers
GameChangers (van Tiuri) is een performatieve ontmoeting waarin het publiek de spelers via de fysieke beeldtaal ontmoet op een vloer die zij samen (met kartonnen dozen) bouwen. Hierop ontstaat een voorstelling, waarbinnen de grens tussen publiek en performer langzaam vervaagd. Het element dat tijdens de ontmoeting als motor fungeert, is het vermogen van de spelers om onbevangen en impulsief te bewegen en reageren (om te spelen). Het publiek wordt verleid om met hen mee te gaan en al doende elkaar op creatieve wijze te ontmoeten.
Tot slot krijgen alle deelnemers de gelegenheid om dat wat op hun hart ligt over wat ze net hebben meegemaakt op te schrijven op de vloer.
Deelsessie 10: Bewonersparticipatie in Groningen, De Wijk De Wereld (door Emil Klok en Karin Noeken)
In deze interactieve sessie nemen artistiek leider Karin Noeken en zakelijk leider Emil Klok je mee in de manier waarop participatie van (wijk) bewoners bij De Wijk De Wereld is vormgegeven. Ze laten zien hoe cultuur een bijdrage kan leveren aan sociale verandering, en wat de impact is die deelname aan De Wijk De Wereld heeft op deelnemers, makers en samenwerkingspartners in het culturele en het sociale domein.
Naast een presentatie van de resultaten van de impactmeting die onder deelnemers is uitgevoerd, vertellen oud-deelnemers over hun ervaringen en wat deelname voor hen heeft betekend. Er is veel ruimte voor vragen en kennisdeling en het geeft je handvatten om bewonersparticipatie vorm te geven.
Deelsessie 11: CANIDREAM over maatschappelijke impact maken (door Glenn H.S. Weisz)
CANIDREAM is een sociaal-culturele instelling die zich bezighoudt met talentontwikkeling van kwetsbare jongeren, kunstroutes en het slavernijverleden. Ze zijn actief in negen steden met als zwaartepunt Delft en Den Haag en zetten sport, kunst en cultuur in om jongeren veerkrachtiger en weerbaarder te maken in de maatschappij. De community staat centraal: jongeren krijgen toegang tot nieuwe netwerken en leren op jonge leeftijd hoe ze een verschil kunnen maken in hun eigen stad.
In deze sessie vertelt Glenn H.S. Weisz (oprichter en directeur-bestuurder) hoe dit in de praktijk gaat. Hoe werk je op gelijkwaardige basis met jongeren en partners? Hoe doe je recht aan elkaars belangen en doelstellingen? En hoe maak je maatschappelijke impact?
Deelsessie 12: Social label: Design en actie met betekenis (door Petra Janssen & Simone Kramer)
Social label ontwerpt arbeid en activiteiten als bron van creativiteit, welbevinden en schoonheid voor een betere toekomst en een maatschappij waarin niemand aan de kant staat. Via de kracht van design en communicatie ontstaan nieuwe kansen voor kwetsbare mensen en een positieve verbeelding voor inclusiviteit. Met inmiddels meer dan 50 producten i.s.m. de top uit het Nederlandse designveld, de vijf maak-ateliers in het Social label Lab in Den Bosch en werkplaatsen van zorg- en welzijnsorganisaties in Nederland is een sociaal duurzame collectie opgebouwd.
Tijdens deze deelsessie geven Petra Janssen en Simone Kramer een presentatie mét een kijkje in de keuken van Social label.
Deelsessie 13: Samen vormgeven aan kunst en gezondheid (door Marijke Donath en Dorothe Lucassen (Het Wilde Westen), Karin van Pijpen (HU, opleiding verpleegkunde), Fleur Dronkers (HU, lectoraat Kunst, cultuur & Duurzame Gemeenschappen)
Om samen vorm te geven aan inclusieve cultuurprocessen is het nodig om over de domeinen heen te kijken en kennis te maken met elkaar, elkaars taal en werkwijzen. In Utrecht West wordt samengewerkt tussen bewoners, Wijkcultuurhuis Het Wilde Westen en verschillende welzijns- en zorgorganisaties. Deze samenwerking begint al bij het vormgeven van een leerwerkplek waarbij studenten van verschillende opleidingen verbonden zijn aan Het Wilde Westen.
In deze sessie staan we stil bij het vormgeven van integrale samenwerkingen, de kansen en uitdagingen van het ontwikkelen van een leerwerkplek en de kracht van common-based werken. Op basis van commoning ontwerpprincipes hebben we een draaischijf ontwikkeld waarmee samen vorm kan worden gegeven aan inclusieve cultuurprocessen.
Deelsessie 14: Samenwerken op het snijvlak van kunst en welzijn (door Jolan van de Waeter, Cultuur in de Wijk, Elmer Pietersen, Travers Welzijn, en een deelnemer van het project)
Cultuur in de Wijk en Travers Welzijn werken regelmatig samen in projecten in Zwolle op het snijvlak van kunst en welzijn. Beide organisaties hebben overeenkomstige maar ook verschillende belangen en verwachtingen bij deze projecten, onder andere omdat ze niet vanuit dezelfde taken en opdrachten werken.
In deze sessie vertellen zij hoe ze samen vorm geven aan hun samenwerking en omgaan met het spanningsveld van proces en resultaat. Hierna ga je in groepjes onderzoeken wat wel en niet werkt en vervolgens formuleer je samen tips en tricks voor samenwerking tussen het culturele en het sociale domein.
Deelsessie 15: 1+1=3; werk samen met de cultuurcoach (door Kunstgebouw en Westland Cultuurweb)
Deze sessie gaat in op de wisselwerking en samenwerking die projecten kunnen hebben met de combinatiefunctionaris/ cultuurcoach die in hun gemeente actief is. De combinatiefunctionaris/ cultuurcoach kan het verschil maken in het veld, en is de aangewezen persoon binnen de gemeente om het culturele domein te verbinden met andere domeinen. Verschillende gehonoreerde projecten uit Samen cultuurmaken werken samen met de combinatiefunctionaris.
Na afloop van deze sessie weet je hoe je de cultuurcoach uit jouw gemeente kunt bereiken, welke kansen er liggen voor samenwerking en wat de meerwaarde is van deze samenwerking voor beide partijen.
Links: Kunstgebouw Zuid-Holland / Westland Cultuurweb
Belangrijke links
- De kennisdossiers van het Programma Cultuurparticipatie bevatten achtergronden, inzichten en voorbeelden in cultuurparticipatie gezien vanuit thema’s uit het sociale domein.