Als huisarts én als patiënt zag Machteld Huber de tekortkomingen van de traditionele zorg. Reden om in de bres te springen voor een bredere kijk op gezondheid, onder meer door het Institute for Positive Health op te richten.

Corona is volgens haar een goed voorbeeld van een traditionele aanpak. ‘We kunnen het virus in bedwang houden, zoals een bal op een bollend oppervlak. Zo ben ik ook als arts opgeleid. We weten hoe het lijf werkt en houden het met medicatie onder controle. De lockdown leerde ons echter dat niet alles op deze manier is op te lossen. Mijn idee? Leg de bal in een schaal en beweeg mee. Dat is Positieve Gezondheid.’

‘Onze gezondheidszorg is vooral ziektezorg’, stelt Huber. ‘Doodzonde, want je kan beter werken aan preventie en échte gezondheid. Neem nou de zogeheten blue zones. Dat zijn gebieden over de wereld waar mensen gezond oud worden dankzij goede en verse voeding, veel beweging, persoonlijke zingeving en een sociale inbedding.’

Ook veerkracht, in moeilijke omstandigheden overeind blijven, speelt een belangrijke rol. Als voorbeeld neemt Machteld Huber het onderzoek van Aaron Antonovsky onder overlevenden van de Shoah. Hij zag dat sommigen van hen overeind bleven doordat ze ondanks alles hun leven betekenisvol vonden, het gevoel hadden (weer) zelf te kunnen kiezen en grip op hun situatie hadden.

Het bracht haar tot een nieuwe definitie van gezondheid. Gezondheid is niet de afwezigheid van ziekte of gebreken. Gezondheid is het vermogen je aan te passen, je eigen regie te voeren en je eigen leven als betekenisvol te ervaren. Of je nu ziek bent of niet. Patiënten van Huber waren blij met deze herdefiniëring. ‘Ze vertelden me dat ze zich als mens gezien voelden.’

Met een vragenlijst kunnen mensen zelf hun Positieve Gezondheid in kaart brengen. De uitkomsten vertellen iets over de dimensies lichaam, gevoel en gedachten, zinvol leven, kwaliteit van leven, meedoen en dagelijks functioneren. Zo ontstaat een diagram in de vorm van een spinnenweb: hoe meer naar de buitenkant het spinnenweb en dus hoe groter het gezondheidsoppervlak, hoe gezonder iemand zichzelf vindt. (lees verder onder de afbeelding)

De vragenlijst en het diagram vormen een goed uitgangspunt voor het gesprek tussen arts en patiënt. ‘De kunst is dan als arts om niet meteen te beginnen over de deuk in het lichaam, maar meer de houding aanneemt van een taxichauffeur: waar wilt u naartoe? Dan vertrek je vanuit de wensen en die zijn zoveel krachtiger dan problemen.’ Huber citeert Antoine de Saint Exupery: ‘Leer mensen te verlangen naar de eindeloze zee in plaats van hen te leren een boot te bouwen.’

Ook het filmpje ‘Van coma naar schouwburg’ maakt duidelijk hoe krachtig die aanpak is. Na een ernstig ongeluk kon Laila haar hobby dansen niet meer beoefenen. Ze vond de oefeningen van de fysiotherapeut kinderachtig en wilde er niet aan meewerken. Totdat iemand de revalidatie aanzwengelde vanuit Laila’s diepste wens: weer kunnen dansen. Toen ging ze met sprongen vooruit, haar leven kreeg weer betekenis en het bracht Laila zelfs weer terug op het podium. (lees verder onder het filmpje)

Deelnemers hebben zelf ook een PG-vragenlijst ingevuld en beamen wat ook Hubers patiënten zeggen. Het zet je aan het denken over je eigen leven. En ook over kansen in de eigen werkpraktijk. Want de dimensies zijn zeker ook iets om rekening mee te houden in een kunstproject of culturele activiteit. ‘De rol van kunst en cultuur in dit hele verhaal is vanzelfsprekend’, vindt Huber. ‘Ze verschaffen mensen immers zingeving en betekenis.’ Precies de reden waarom wij partner zijn geworden in Hubers Instituut.

Er zijn al mooie praktijkvoorbeelden ontstaan. Van kunstbijeenkomsten voor eenzame ouderen, schilderateliers voor mensen met een psychische beperking tot dansen voor mensen met Parkinson. Hartverwarmend en inspirerend, en Huber vraagt iedereen dan ook met klem om alle voorbeelden te verzamelen en die heel breed te delen. ‘Als aanbeveling voor de kunst- en cultuursector’, besluit ze.