Dit is een artikel uit de Cultuurkrant, editie 35, oktober 2025.

De BKJ heeft als landelijke koepel vijftig leden (vakverenigingen en andere landelijke koepelorganisaties) en zet zich onder meer in voor een breed aanbod cultuureducatie in Duitsland. En voor een goede aansluiting tussen binnen- en buitenschoolse cultuureducatie.  

‘Moeilijk te zeggen. Ons onderwijs is anders georganiseerd dan bij jullie. Het is uitbesteed aan de regio’s waarin we opgedeeld zijn, met grote verschillen in schoolsystemen tot gevolg. Soms is cultuur daar een intrinsiek onderdeel van, maar vaak genoeg worden taal en rekenen belangrijker gevonden.’

‘Ook de insteek van de school speelt mee. De een is heel cultureel georiënteerd, met muziek-, theater- en zelfs circuslessen, terwijl bij de ander dat aanbod helemaal niet aanwezig is, ook door een tekort aan kunstdocenten. Allemaal zaken die invloed hebben op het enthousiasmeren van leerlingen en op hun doorstroom naar buitenschoolse kunsteducatie en andere kunstactiviteiten, bijvoorbeeld deelname aan verenigingen. Maar overkoepelende onderzoeken zijn er niet, omdat de situatie per regio zo sterk verschilt.’ 

‘Er komt wel steeds meer eenheid. Op dit moment zijn scholen vrij om halve of hele dagen les te geven. Scholen met minder officiële schooluren bieden vaak meer buitenschoolse activiteiten aan, met name rondom kunst en cultuur.’

‘Bij ons is dat onderdeel van het landelijk geregelde jeugdwerk. Daarnaast hebben regio’s en gemeenten budgetten beschikbaar. Vaak is op dat niveau echter weinig financiële ruimte. Daar lijdt cultuureducatie, en jeugdwerk in de breedte, sterk onder. Het is weliswaar wettelijk verplicht om te investeren in jeugdwerk, maar hoe hoog het bedrag moet zijn, staat niet vast. Het repareren van wegen en het elektriciteitsnetwerk gaat bovendien altijd voor.’  

‘Verder zijn kunst en cultuur vaak sterk verbonden aan één persoon met hart voor de zaak. Dat maakt het erg kwetsbaar. En gemeenten en regio’s zijn niet verplicht geld te investeren in cultuur voor volwassenen, waardoor een doorlopende lijn ontbreekt. Droevig, maar aan de andere kant realiseer ik me dat het in sommige andere landen nog veel slechter geregeld is.’

‘Voor ons is dat nog erg ver weg. Zulke educatievormen zijn hier geen onderdeel van het systeem, maar worden vooral via particuliere instellingen onderwezen, en dan met name aan volwassenen. In het reguliere onderwijs focussen we vooral op feiten en praktische vaardigheden, die je gemakkelijk kunt toetsen. In het geval van burgerschap gaat het over met name over het politieke systeem: hoe werken verkiezingen en de Europese Unie?’

‘Ja, met als doel kunstprofessionals te ondersteunen in de omgang met leerlingen die geraakt worden door wat ze maken of spelen. In Duitsland hebben we nu nog geen goed idee van hoe mentale gezondheid en cultuureducatie zich tot elkaar verhouden. Hoe kun je kinderen met mentale problemen helpen tijdens kunst- en cultuurlessen? En wat zegt hun reactie over de staat van jongeren in het algemeen? Met name sinds de coronacrisis zijn we ons er sterker bewust van hoeveel problemen onder de oppervlakte sluimeren.’ 

‘Zo’n samenwerking over de grens is zeer interessant: onze schoolsystemen en werkwijzen verschillen sterk. We vinden het belangrijk van elkaar te leren. Andere buurlanden, zoals Oostenrijk, waren al veel verder in de ontwikkeling van dergelijke tools, met beduidend grotere budgetten voor de mentale gezondheid van leerlingen. Daarin vonden LKCA en BKJ elkaar.’

‘We leven in een erg onzekere tijd, met grote geopolitieke dreigingen. De energie die we steken in voorbereiding op conflicten, kunnen we niet besteden aan kunst en cultuur. Het zou mooi zijn als we inzien dat kunst- en cultuureducatie kan bijdragen aan een mooiere wereld. Een wereld waarin we elkaar beter begrijpen, ook als we verschillend zijn.’

Neem een abonnement en ontvang Cultuurkrant voortaan gratis thuis of op het werk!