Door Sherlock Telgt

‘Cultuur is van wezenlijk belang voor onze samenleving en een investering in onze maatschappij. Het brengt mensen bij elkaar, daagt uit en biedt nieuwe perspectieven. Zonder cultuur wordt het leven schraal, dof en bleek. Zonder cultuur ontbreken inspiratie, plezier en verbinding. En zonder cultuur staan we stil.’

Deze tekst komt uit de ‘hoofdlijnenbrief cultuur 2022: Herstel, vernieuwing en groei’ van de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Gunay Uslu van 23 mei 2022. De brief is klip en klaar: denk meer aan het welzijn van de mensen en zorg dat dit net zo belangrijk wordt als financiële winst en economie.

Want cultuur staat onder druk door de groeiende armoede in Nederland. 38 procent van de Nederlandsche huishoudens komt volgens het Nibud (zeer) moeilijk rond. Door de huidige inflatie en hoge energieprijzen hebben zij nog meer moeite dan anders om de eindjes aan elkaar te knopen. Voor de minima is de situatie dramatisch. De middeninkomens zijn erbij gekomen; ook deze groep moet nu voor het eerst op zoek naar manieren om iedere maand de eindjes aan elkaar te knopen. Naast de afnemende beschikbaarheid van betaalbare werkruimte komt hiermee ook de betaalbaarheid van amateurkunstbeoefening verder onder druk te staan; zestig procent van de amateurkunstbeoefenaars heeft een lager of middeninkomen¹.

De oorlog in Oekraïne zorgt niet alleen voor stijgende prijzen. Er ontstaan ook psychische druk en angst voor een onzekere toekomst. Juist daarom is het belangrijk te blijven investeren in amateurkunstbeoefening. Juist nu moeten we onze gedachten kunnen verzetten, bijvoorbeeld door te zingen in een koor, te spelen in een theatergroep, te repeteren met een band of een cursus te volgen in schilderen, beeldhouwen of dansen. Wordt dat onmogelijk, dan gaat dat ten koste van onze mentale gezondheid.

We moeten daarom amateurkunstbeoefening laagdrempelig en betaalbaar houden. Maar hoe krijgen we dit als samenleving voor elkaar?

Voor beoefenaars van amateurkunst zijn betaalbare ateliers en repetitieruimtes een voorwaarde. Door alle prijsstijgingen, waaronder de stijging van grondprijzen, bestaat het gevaar dat gemeenten het financieel rendement op korte termijn zwaarder laten wegen dan het maatschappelijk rendement. Zij zullen dan minder geneigd zijn gebouwen te reserveren voor amateurkunst. Hiermee haal je als gemeente een belangrijk sociaal fundament van de samenleving weg; als je je maatschappelijk vastgoed verkwanselt, draag je bij aan het vergroten van de sociale armoede van je eigen burgers.

Ook de staatssecretaris benadrukte het belang van ruimtes voor cultuur al in haar brief:

‘Voor de grotere steden (G4 en G40) komt een regeling die activiteiten en vormen stimuleert van eigentijdse cultuurbeoefening. Samen met andere overheden wil ik goed doordenken hoe wij het lokale cultuurklimaat voor jongeren kunnen ondersteunen. Dat zal verschillen per stad en regio. Ik denk bijvoorbeeld aan repetitieruimtes, broedplaatsen, creatieve hubs en andere plekken waar jongeren zich organiseren om nieuwe vormen van cultuur te maken.’

Ik juich dit streven van de staatssecretaris toe, maar de realiteit is helaas nog anders: er is een tekort aan maatschappelijk vastgoed en daarmee aan betaalbare atelier- en/of werkruimte.

Neem de situatie in Groningen. Dit is de jongste stad van Nederland met een gemiddelde leeftijd van 36,4 jaar. Zelfs na de desastreuze coronaperiode houdt de gemeente er vast aan het sluiten van Backbone050, een van de grootste en belangrijkste broedplaatsen in de stad. Een plek waar 100 tot 150 jonge kunstenaars, makers, talenten en organisaties sinds 2014 een betaalbare ruimte tot hun beschikking hebben. Waar nieuwe vormen van kunst gemaakt worden. Waar tot nu toe duizenden mensen zang-, theater- en danslessen volgden. En waar studenten vanuit de verschillende creatieve opleidingen stage liepen.

Mijn oproep: Gemeentebesturen, ga niet alleen voor economisch rendement, maar zorg voor betaalbare ateliers en repetitieruimtes voor schilder- en fotografieclubs, orkesten, koren, toneelclubs, dansgroepen. Zorg ervoor dat amateurkunstverenigingen de huur van hun atelier of repetitieruimte kunnen blijven betalen: breng een kostendekkende huur in rekening – een huur zonder winstmarges.

Investeer in dit soort plekken. Juist nu.

¹Bron: Amateurkunst: Feiten en trends. Monitor Amateurkunst in Nederland en Knab: Gemiddeld primair inkomen 2020