_{Dit artikel staat ook in Cultuurkrant NL 2021, nummer 3.}

Door Arno Neele

Voor actueel cijfermateriaal over amateurkunstverenigingen is de VerenigingsMonitor een belangrijke bron. Die brengt formeel georganiseerde, bij de Kamer van Koophandel ingeschreven verenigingen in kaart. De eerste editie uit 2018 liet zien dat bij 34 procent van de verenigingen in de periode 2015-2018 het aantal leden daalde, terwijl bij 20 procent sprake was van een stijging.

Uit de nieuwste editie blijkt dat deze verhouding na 2018 nagenoeg hetzelfde bleef, tot aan het uitbreken van de coronapandemie; sinds maart 2020 steeg het aandeel verenigingen met een ledendaling licht naar 36 procent. Gelukkig wist de meerderheid van de verenigingen (63 procent) het ledental wel op een gelijk niveau te houden. Zorgwekkend is echter dat bij nagenoeg geen enkele vereniging het aantal leden meer steeg.

De al jaren gaande ontwikkeling dat het aandeel verenigingen dat leden verliest groter is dan het aandeel met een stijging, is versterkt door de pandemie. “Inmiddels heeft corona ons al 3 leden gekost”, merkt een koor op dat meedeed aan de monitor. Het is dan ook niet verwonderlijk dat verenigingen ten opzichte van 2018 gemiddeld kleiner zijn. Een vereniging heeft anno 2021 gemiddeld 36 vaste leden, in 2018 lag dat nog op 41. Een daling van 12 procent. Dezelfde ontwikkeling zien we ook terug bij het aandeel kleine verenigingen (minder dan 30 leden) in de totale populatie van de amateurkunstverenigingen. In 2018 was 42 procent van alle verenigingen een kleine vereniging, maar in 2021 heeft inmiddels ruim de helft (51 procent) het predicaat ‘klein’.

Deze trend van meer daling dan stijging en kleiner wordende verenigingen verschilt wel per discipline. Koren en dansverenigingen worden er het hardst door geraakt – dat was al zo voor het uitbreken van corona. Tijdens de pandemie is bijna de helft van de koren en dansverenigingen leden kwijtgeraakt. Bij toneelverenigingen lijkt dit minder te spelen. Voor het uitbreken van de pandemie was het aandeel toneelverenigingen met een ledenstijging zelfs iets groter dan het aandeel met een daling. De gemiddelde omvang van toneelverenigingen is ook nauwelijks gedaald, van 25 vaste leden in 2018 naar 24 dit jaar.

Wat betekenen deze ontwikkelingen voor de toekomst? Een op de vijf verenigingen acht het (zeer) waarschijnlijk dat ze over een jaar veel kleiner zijn, en 38 procent ziet dat als een mogelijkheid. Gelukkig ziet slechts 4 procent het als een waarschijnlijk scenario dat ze ergens het komende jaar de stekker eruit moeten trekken. Toch noemt één op de zes verenigingen het nog als een mogelijk scenario. Of zoals een koor het formuleert: “Gezien de gemiddelde leeftijd van de leden is een jaar – of nog langer – stilstand wellicht nagenoeg dodelijk voor de vereniging”.

De toekomst zal het uitwijzen. Maar laten we die vooral niet lijdzaam over ons heen laten komen. Overheden, steunfunctie-instellingen, koepels en bonden moeten alles op alles zetten om kwetsbare verenigingen te helpen en ze een toekomst te geven.