Heb je als kind rijke ouders, dan kun je op muziekles. Of naar de jeugdtheaterschool. En ook als je in de Achterhoek woont, heb je minder kans op cultuurdeelname, schrijft Ronald Kox.

Gisteren presenteerde de Inspectie van het Onderwijs haar jaarlijkse rapportage¹ over de staat van het Nederlandse onderwijs. De conclusie van het rapport is dat het Nederlandse onderwijs gevarieerd en van een hoog niveau is, en dat de leerlingen en studenten profiteren van de over het algemeen hoge kwaliteit van het onderwijs. Deze conclusie heeft nauwelijks het nieuws gehaald. 

Het vervolg van het rapport des te meer: de ongelijke kansen die kinderen hebben in het onderwijs. Die verschillen waren er altijd al, wordt geconstateerd in het voorwoord, maar worden de laatste jaren groter: ook al zijn kinderen even intelligent, voor de schoolkeuze en schoolloopbaan wordt het steeds bepalender uit wat voor gezin een kind komt. En de opleiding van de ouders is daarbij de belangrijkste factor.  

Hoewel het rapport er voor pleit dat kinderen met dezelfde talenten ook dezelfde kansen krijgen, zien we dat het pleidooi vooral gericht is op de ontwikkeling in de reguliere schoolvakken. Het gaat voorbij aan de ongelijkheid op andere gebieden, zoals sport, kunst en cultuur. 

De kansen die kinderen hebben op deelname aan kunst en cultuur zijn zeer ongelijk verdeeld in ons land, en dat al gedurende langere tijd. Het opleidingsniveau en de interesse van ouders spelen ook hierbij  een grote rol. De ongelijkheid zou kleiner zijn als kinderen op school uitgebreid in contact zouden komen met kunst en cultuur. Helaas is dat meestal niet het geval. Er wordt voor cultuureducatie in het basisonderwijs beperkt tijd ingeruimd. En door de zeer beperkte tijd die docenten in het basisonderwijs in hun opleiding aan de Pabo hebben gehad voelen veel van hen zich ongemakkelijk bij het verzorgen van bijvoorbeeld een muziek- of dramales. Of soms vraagt de reken- of taaltoets extra tijd, en vervalt de les voor handvaardigheid simpelweg.

Om met de rijkdom van kunst en cultuur in contact te komen zijn kinderen daarom te sterk afhankelijk van wat zij buiten school, dus in de privésfeer, aangeboden krijgen. Zeker als zij hun talenten op dit gebied verder willen ontwikkelen. Of het nu gaat om muziek, dans, drama, schrijven, media of beeldende vorming. Dan speelt ineens veel meer mee dan alleen het opleidingsniveau van de ouders. Dan gaat het ineens ook over inkomen. Heb je als kind rijke ouders, dan kun je op muziekles. Of naar de jeugdtheaterschool. Hebben je ouders geen geld, dan kun je je artistieke talenten niet ontwikkelen. Want als ouder moet je betalen voor de lessen die de kinderen buiten school volgen. Rijke ouders kunnen kinderen meer lessen laten volgen dan armere ouders.

Maar er is nog een factor die de kans op cultuurdeelname bepaalt. Want zelfs als je dan het geld bij elkaar weet te brengen voor de les in de door jou gekozen discipline, dan hangt het er ook nog van af waar je woont. Woon je in Amsterdam? Dan vind je vast wel een betaalbare docent niet te ver van huis. Maar woon je in Rekken in de Achterhoek? Dan is de kans groot dat je in de directe omgeving niet een betaalbare mogelijkheid vindt voor je lessen computeranimatie en dus extra tijd en energie zult moeten investeren in reizen of het er maar bij moet laten zitten. Veel is al wegbezuinigd of wordt nog wegbezuinigd, veel wordt overgelaten aan (vaak onderbetaalde) zzp’ers, en in de buitenschoolse cultuureducatie wordt niet meer gestuurd op de kwaliteit van les en docent. 

Deze ongelijkheid in ontwikkelingskansen van kinderen, die al veel langer speelt en veel sterker is, haalt het nieuws niet of nauwelijks. Terwijl het hier gaat om de brede ontwikkeling van het kind, het ontsluiten van culturele rijkdom uit verleden, heden en voor de toekomst, en het ontwikkelen van creativiteit en verbeelding. Aspecten die de kinderen van vandaag hard nodig zullen hebben als volwassenen van de toekomst. 

Het is daarom hoog tijd voor een duidelijk kader waarin we vaststellen welke basis voor cultuureducatie wij kinderen willen geven. Dat vraagt om goede voorzieningen, samenwerking tussen scholen en culturele instellingen en steun van overheden. Alleen daarmee is het mogelijk om alle kinderen een kans te geven hun talenten op het gebied van kunst en cultuur te ontdekken en te ontplooien. En dat gun je toch ieder kind!
^1. Rapportage van de Onderwijsinspectie [PDF]