Kunstlessen voor kinderen in Gaza: een uitingsvorm voor angsten, dromen en behoeften

De HOPE Foundation bereikt zo’n duizend kinderen in Gaza
Bijgewerkt op:
Gepubliceerd:
Deel dit artikel
Ingrid Rollema, kunstenaar en medeoprichter van de HOPE Foundation, zet zich al sinds 1992 in voor kunstlessen aan kinderen in het door geweld geteisterde Gaza. Zij vertelt over het enorme doorzettingsvermogen van de kinderen. ‘Onze makers zijn geen psychologen, maar hebben dagelijks te maken met kinderen die veel verlies meemaken.’

Tot twee keer toe maakte Ingrid Rollema zelf een bombardement mee. Dan weet je niet meer wie je van voor of achter bent, zegt ze. Maar die ene keer toen ze er niet bij was, was erger. In één klap waren er zeventig kinderen dood. Door een Israëlische bom op een plek waar net Cinema in the Camp plaatsvond. Een rondreizende bioscoop die de HOPE Foundation mogelijk maakt. 

Op dat moment dachten Ingrid Rollema en haar collega Suzanne Groothuis: wat hebben we gedaan? Door deze workshop leven al die kinderen niet meer. ‘Maar we mogen ons hierdoor niet laten leiden’, meent Rollema. ‘Dan doe je niks meer. We willen de mensen in Gaza juist een gezicht geven.’ 

Hoe kwam je terecht in Gaza? 

‘In 1992 was  ik voor het eerst in Khan Younis, op uitnodiging van Fathi Arafat, oprichter van de Palestijnse hulporganisatie Rode Halve Maan en arts. Hij liep bij getraumatiseerde en gemutileerde kinderen tegen de grenzen van de medische wetenschap aan en geloofde heel erg in kunst.’

Foto: Robert Goddyn

‘Met drie potloden en een potje goudverf in mijn tas maakte ik kennis met een groep van twaalf kinderen. Er was een meisje bij dat al anderhalf jaar niet praatte. En een jongen die maar niet warm wilde worden, hoe hard ik ook over zijn handen wreef.’ 

‘Aan de overkant was een werkplaats. Ik haalde er een houten paal, brak de potloden in drie stukken en zei tegen de kinderen: ‘Nu gaan we hierop ons leven tekenen.’ Een week lang maakten we elke dag iets anders. We begonnen met kleine frutsels en naarmate het zelfvertrouwen groeide, werden de bouwsels groter. Alleen het meisje stopte er telkens na een minuut of tien mee. Op een gegeven moment zei ik tegen haar: ‘Wij gaan de wereld goud verven.’ Samen beschilderden we een tent die ik met de andere kinderen gemaakt had van gevonden vitrage en gips. Daarna rende ze naar een begeleider, zette haar vuistjes op tafel en zei: ‘Zij mag niet weggaan.’ Het waren haar eerste woorden nadat haar vader en broers voor haar ogen waren doodgeschoten.’

Dit was het moment dat de Haagse kunstenares besloot zich structureel in te zetten voor kunst in Gaza. ‘Ik voelde me slecht, want over een paar dagen zou ik alweer terug naar huis gaan. We kunnen de kinderen zo niet achterlaten, dacht ik. Toen heb ik samen met anderen de HOPE Foundation opgericht, die kunstinitiatieven van Palestijnse makers mogelijk maakt.’

Hoe pakte je het aan? 

‘Ik ga er sindsdien twee tot drie keer per jaar heen. In het begin zochten ik en de andere initiatiefnemers naar goede kunstenaars. Er zaten veel makers in Khan Younis, maar zij waren niet opgeleid als docent. Het duurde ook even voordat we elkaar goed begrepen. De cultuur in Gaza verschilt behoorlijk van die in Nederland – zij komen uit een zorgzame samenleving en denken vanuit de groep in plaats van het individu.’

‘Kinderen schilderen met blauw en groen, de enige kleuren die er nog zijn, op de stenen van kapotte huizen’

Foto: Suzanne Groothuis. Schilderij gemaakt door Rahaf, 13 jaar oud, in augustus 2023. Dit schreef zij als commentaar:  
I am Rahaf, I live in Khan Younis, in the beautiful Gaza Strip despite the siege. I love my hometown where the beautiful beach is. I find pleasure in sitting among the trees and the seashore with my friends and family. Sometimes I dream about being a princess. I wanted to share with you my humble painting that expresses my love for freedom, nature and butterflies. Thank you, best regards. 

‘Een collega leerde ze didactische vaardigheden. Ik gaf artistieke adviezen, introduceerde conceptuele beeldende kunst en bracht ze in contact met kunsttherapeuten in Beiroet, Libanon. Zij leerden hun hoe ze kinderen psychologisch kunnen ondersteunen. Onze makers zijn geen psychologen, maar hebben dagelijks te maken met kinderen die veel verlies meemaken en soms verminkt of gehandicapt zijn. Ze moeten daarmee leren omgaan.’

‘Met de tijd ontstond de Open Studio, waar kinderen naartoe komen om creatief bezig te zijn. Later richtten twee docenten de Art Academy op voor jong talent, omdat er een gebrek aan dit kunstonderwijs is. Verder zijn er nu onder andere een breakdanceschool, een social media lab, een rondreizend theater en een uitgeverij voor literatuur. Allemaal op initiatief van de Gazanen zelf. Er werken dagelijks ongeveer zestig kunstenaars, docenten en ondersteunend personeel voor de HOPE Foundation, met een bereik van zo’n duizend kinderen.’

Welke obstakels komen jullie tegen? 

‘Soms is er maar een paar uur stroom per dag, er is weinig eten en de weg raakt soms bedolven onder het puin door de bombardementen. De kunstdocenten spelen in op wat de kinderen meemaken. Ze beginnen elke dag met de vraag hoe het gaat. Ze bespreken hun angsten, dromen en waar ze behoefte aan hebben. Hier vinden ze dan een uitingsvorm voor.’  

‘Wij werken vooral met jonge kinderen. Zij vergeten sneller, worden gauw vrolijk en dat werkt door.’

Foto: Suzanne Groothuis. Schilderij gemaakt door Taj, 12 jaar oud, in augustus 2024, die erbij schreef: Lost Foot. My younger brother awoke looking for his foot everywhere. Perhaps you saw it anywhere, or it might be buried with my mother’s body.

‘Er waren een keer hevige bombardementen. Onder begeleiding van de docenten tekenden de kinderen wat ze hadden gezien en samen maakten ze hier een expositie van. Ze spanden waslijnen aan de kapotgeschoten gebouwen, waaronder het huis van een twaalfjarig meisje dat door een dieptebom 52 familieleden verloor, en hingen de tekeningen hieraan op.’  

‘Iedereen werd uitgenodigd om te komen kijken. Deze expositie ging niet alleen om persoonlijke expressie. De mensen wilden gezien en gehoord worden. Als ze samenkomen en met elkaar praten, dan stellen ze zich eerder open voor een droom. Dat brengt mensen weer in beweging. Vergis je niet, een oorlog maakt een hele bevolkingsgroep lethargisch. Daarom werken wij vooral met jonge kinderen. Zij vergeten sneller, worden gauw vrolijk en dat werkt door op anderen.’

Onder de radar 

Na de Hamasaanvallen op 7 oktober 2023 is het voor Ingrid Rollema en collega Suzanne Groothuis onmogelijk om Gaza binnen te komen. De HOPE Foundation heeft wel dagelijks contact met de docenten. Nu er dik twee maanden geen hulpgoederen binnenkomen, is er een tekort aan alles, ook aan kunstmaterialen. Kinderen schilderen met blauw en groen, de enige kleuren die er nog zijn, op de stenen van kapotte huizen en gebruiken materiaal dat ze tegenkomen om iets nieuws te maken.  

De kunstlessen gaan nog steeds door. Docenten blijven zich inzetten, met gevaar voor eigen leven. Dat bleek in maart 2025 toen een bom viel op de tent van de populaire kunstenaar en communitybuilder Dorgham Quraiqi. Hij had veel volgers op Instagram en sprak over zijn mobiele cinema en theater met CNN en Al Jazeera. ‘Eerst bombardeerden de Israëliërs alle bakkerijen’, verzucht Rollema. ‘Daarna de hulpverleners, journalisten en nu de communitybuilders die de gemeenschap bij elkaar houden. Dorgham was té succesvol.’

Tegenwoordig werkt de HOPE Foundation in Gaza onder de radar. Namen van docenten worden niet expliciet genoemd en ze zijn voorzichtig in wat ze naar buiten brengen. ‘Het is een dilemma, want we willen juist laten zien wat hier gebeurt. Ik word er enorm verdrietig van. Elk jaar heb ik de situatie in Gaza een stukje slechter zien worden. Maar via kunst leren kinderen kritisch kijken en zelfstandig denken. Als ze dit vermogen ontwikkelen, dan zijn ze later in hun leven beter in staat om goede keuzes te maken.’

Foto: Suzanne Groothuis, HOPE foundation, les Karam Best (2024).

Dit is een artikel uit de Cultuurkrant, editie 34, juni 2025.

Vond je dit artikel interessant?

Gemiddelde 0 / 5. totaal 0

Reageer (je reactie verschijnt na goedkeuring, vanwege spam)

Reacties (0)
Bijgewerkt op:
Gepubliceerd:
Deel dit artikel