Tot twee keer toe maakte Ingrid Rollema zelf een bombardement mee. Dan weet je niet meer wie je van voor of achter bent, zegt ze. Maar die ene keer toen ze er niet bij was, was erger. In één klap waren er zeventig kinderen dood. Door een Israëlische bom op een plek waar net Cinema in the Camp plaatsvond. Een rondreizende bioscoop die de HOPE Foundation mogelijk maakt. 

Op dat moment dachten Ingrid Rollema en haar collega Suzanne Groothuis: wat hebben we gedaan? Door deze workshop leven al die kinderen niet meer. ‘Maar we mogen ons hierdoor niet laten leiden’, meent Rollema. ‘Dan doe je niks meer. We willen de mensen in Gaza juist een gezicht geven.’ 

‘Met drie potloden en een potje goudverf in mijn tas maakte ik kennis met een groep van twaalf kinderen. Er was een meisje bij dat al anderhalf jaar niet praatte. En een jongen die maar niet warm wilde worden, hoe hard ik ook over zijn handen wreef.’ 

‘Aan de overkant was een werkplaats. Ik haalde er een houten paal, brak de potloden in drie stukken en zei tegen de kinderen: ‘Nu gaan we hierop ons leven tekenen.’ Een week lang maakten we elke dag iets anders. We begonnen met kleine frutsels en naarmate het zelfvertrouwen groeide, werden de bouwsels groter. Alleen het meisje stopte er telkens na een minuut of tien mee. Op een gegeven moment zei ik tegen haar: ‘Wij gaan de wereld goud verven.’ Samen beschilderden we een tent die ik met de andere kinderen gemaakt had van gevonden vitrage en gips. Daarna rende ze naar een begeleider, zette haar vuistjes op tafel en zei: ‘Zij mag niet weggaan.’ Het waren haar eerste woorden nadat haar vader en broers voor haar ogen waren doodgeschoten.’

Dit was het moment dat de Haagse kunstenares besloot zich structureel in te zetten voor kunst in Gaza. ‘Ik voelde me slecht, want over een paar dagen zou ik alweer terug naar huis gaan. We kunnen de kinderen zo niet achterlaten, dacht ik. Toen heb ik samen met anderen de HOPE Foundation opgericht, die kunstinitiatieven van Palestijnse makers mogelijk maakt.’

‘Een collega leerde ze didactische vaardigheden. Ik gaf artistieke adviezen, introduceerde conceptuele beeldende kunst en bracht ze in contact met kunsttherapeuten in Beiroet, Libanon. Zij leerden hun hoe ze kinderen psychologisch kunnen ondersteunen. Onze makers zijn geen psychologen, maar hebben dagelijks te maken met kinderen die veel verlies meemaken en soms verminkt of gehandicapt zijn. Ze moeten daarmee leren omgaan.’

‘Met de tijd ontstond de Open Studio, waar kinderen naartoe komen om creatief bezig te zijn. Later richtten twee docenten de Art Academy op voor jong talent, omdat er een gebrek aan dit kunstonderwijs is. Verder zijn er nu onder andere een breakdanceschool, een social media lab, een rondreizend theater en een uitgeverij voor literatuur. Allemaal op initiatief van de Gazanen zelf. Er werken dagelijks ongeveer zestig kunstenaars, docenten en ondersteunend personeel voor de HOPE Foundation, met een bereik van zo’n duizend kinderen.’

‘Er waren een keer hevige bombardementen. Onder begeleiding van de docenten tekenden de kinderen wat ze hadden gezien en samen maakten ze hier een expositie van. Ze spanden waslijnen aan de kapotgeschoten gebouwen, waaronder het huis van een twaalfjarig meisje dat door een dieptebom 52 familieleden verloor, en hingen de tekeningen hieraan op.’  

‘Iedereen werd uitgenodigd om te komen kijken. Deze expositie ging niet alleen om persoonlijke expressie. De mensen wilden gezien en gehoord worden. Als ze samenkomen en met elkaar praten, dan stellen ze zich eerder open voor een droom. Dat brengt mensen weer in beweging. Vergis je niet, een oorlog maakt een hele bevolkingsgroep lethargisch. Daarom werken wij vooral met jonge kinderen. Zij vergeten sneller, worden gauw vrolijk en dat werkt door op anderen.’

Na de Hamasaanvallen op 7 oktober 2023 is het voor Ingrid Rollema en collega Suzanne Groothuis onmogelijk om Gaza binnen te komen. De HOPE Foundation heeft wel dagelijks contact met de docenten. Nu er dik twee maanden geen hulpgoederen binnenkomen, is er een tekort aan alles, ook aan kunstmaterialen. Kinderen schilderen met blauw en groen, de enige kleuren die er nog zijn, op de stenen van kapotte huizen en gebruiken materiaal dat ze tegenkomen om iets nieuws te maken.  

De kunstlessen gaan nog steeds door. Docenten blijven zich inzetten, met gevaar voor eigen leven. Dat bleek in maart 2025 toen een bom viel op de tent van de populaire kunstenaar en communitybuilder Dorgham Quraiqi. Hij had veel volgers op Instagram en sprak over zijn mobiele cinema en theater met CNN en Al Jazeera. ‘Eerst bombardeerden de Israëliërs alle bakkerijen’, verzucht Rollema. ‘Daarna de hulpverleners, journalisten en nu de communitybuilders die de gemeenschap bij elkaar houden. Dorgham was té succesvol.’

Tegenwoordig werkt de HOPE Foundation in Gaza onder de radar. Namen van docenten worden niet expliciet genoemd en ze zijn voorzichtig in wat ze naar buiten brengen. ‘Het is een dilemma, want we willen juist laten zien wat hier gebeurt. Ik word er enorm verdrietig van. Elk jaar heb ik de situatie in Gaza een stukje slechter zien worden. Maar via kunst leren kinderen kritisch kijken en zelfstandig denken. Als ze dit vermogen ontwikkelen, dan zijn ze later in hun leven beter in staat om goede keuzes te maken.’

Dit is een artikel uit de Cultuurkrant, editie 34, juni 2025.