Is het meten van de impact van kunst en cultuur goed en nuttig? Niet per definitie

Bijgewerkt op:
Gepubliceerd:
Deel dit artikel
Ook in de culturele sector wordt het woord ‘impact’ te pas en te onpas gebruikt en niet altijd ten volle benut, stelt onderzoeker Marjelle Vermeulen. Hoe kun je als organisatie écht leren van impactmetingen? Wat is een zinvolle aanpak? ‘Aan willen tonen dat jouw interventie de beoogde impact heeft, maakt blind.

Door Marjelle Vermeulen

Impact gaat over de veranderingen die jouw culturele organisatie in de maatschappij teweegbrengt. Welke impact heeft jouw Centrum voor de Kunsten, theatergroep of ondersteunende instelling?

Inzicht in impact is waardevol, zeker als je dit kunt communiceren met je relevante stakeholders. Eindelijk bewijs dat cultuurparticipatie effect heeft! Niet zo vreemd dus, dat steeds meer organisaties impact willen maken en meten. Dat klinkt mooi, toch?

Mijn antwoord op die vraag luidt: niet per definitie. ‘Impact’ wordt namelijk te pas en te onpas gebruikt, en niet altijd ten volle benut. Ik leg graag uit waarom.

Meet om de juiste reden

Organisaties hebben ruwweg twee motivaties om hun impact te meten: ‘to prove’ en ‘to improve’. ‘To prove’ gaat om het verantwoorden, communiceren en rapporteren over de behaalde resultaten aan stakeholders. Steeds vaker gaat het over de noodzaak om financiering te verkrijgen. ‘To improve’ gaat een laag dieper. Dan willen organisaties niet alleen weten wat hun behaalde resultaten zijn, maar ook hoe deze behaald zijn, en hoe zij (nog) beter kunnen sturen op hun ambities.

In de praktijk draait impact nog veelal om verantwoorden, communiceren en rapporteren. Jan Jaap Knol schreef dan ook terecht in december op dit platform dat ‘in de praktijk impactmeting vaak vooral een strategisch doel dient om bestuurders, donateurs of andere belanghebbenden te overtuigen van het maatschappelijk nut van een instelling of een project’.

Een goed punt dat ik onderschrijf, want aan willen tonen dat jouw interventie de beoogde impact heeft, maakt blind. Heb je wel oog gehad voor jouw onbedoelde impact of de negatieve effecten? Had je effect groter kunnen zijn met een andere invulling?

Andere houding

Impact op een zinvolle manier meten, gaat over leren en bijsturen. Dit vergt een andere houding. Je hebt er een open blik voor nodig en de bereidheid om fouten toe te geven en veranderingen door te voeren. Je moet kansen willen zien. Een slechte bevinding is geen falen maar stelt je in de toekomst in staat om de impact van cultuurparticipatie te vergroten.

Ik erken dat dit mogelijk veel gevraagd is. Echter, als de culturele sector zich meer richt op het leren over impact, dan vaart de hele sector daar wel bij. Het zal bijdragen aan het maatschappelijke belang en biedt daarmee een toegevoegd, aantrekkelijk perspectief voor makers en geldstromen.

Meet het juiste

Bij het meten van impact worden vaak twee fouten gemaakt. Het risico van meten vanuit een verantwoordingsperspectief, is dat je het verkeerde meet. Je meet dan wat een fonds of overheid wil horen, of waarmee je de eigen bezoekers tevreden kan stellen. Weet dat deze informatie niet per definitie overeenkomt met de informatie waar jouw eigen organisatie het meeste baat bij heeft.

Vreemd genoeg wordt er in dit geval vaak instrumenteel naar impact gekeken: impactmeting wordt vaak gezien als middel om stakeholders tevreden te stellen of om financiering van stakeholders los te krijgen. Dit terwijl in de culturele sector regelmatig kritisch aangekeken wordt tegen de instrumentaliteit van kunst en cultuur. Waarom doe je dat dan wel als het gaat om de impact van de kunst?

Gewoon niet doen dus. Want instrumenteel kijken naar de impact van kunst en cultuur leidt tot het weglekken van de enorme passie; als organisaties slechts impact meten om gelden binnen te krijgen of stakeholders tevreden te stellen, zijn ze dusdanig bezig met externe druk en verantwoording dat dit ten koste kan gaan van hun bevlogenheid.

Daarnaast wordt impact te vaak gerelateerd aan outputs. Vraag een gemiddeld theater op welke indicatoren zij moeten rapporteren, en je krijgt waarschijnlijk indicatoren te horen als ‘aantal bezoekers’ of ‘aantal voorstellingen’. Maar wat denk je van een voorstelling met maar veertig bezoekers? Als dit een weerspiegeling zou moeten zijn voor de impact, is die impact laag. Maar wat hebben die veertig bezoekers mee naar huis genomen? Ebt het gevoel gelijk weg of kijkt iemand nog dagen terug op de ervaring?  Outputs zijn niet zaligmakend en zeker niet hetzelfde als impact.

Meten is geen doel op zich

Impact meten is belangrijk, maar nutteloos als je het niet verbindt aan impact denken en impact sturen. Impact denken betreft bijvoorbeeld het nadenken over datgene wat culturele organisaties willen bereiken, of over hoe zij verwachten impact te maken. Vanuit deze verwachting kunnen culturele organisaties andere strategische keuzes maken, om zo beter op hun beoogde impact te sturen.  

Wat betekent dit voor een – fictieve – muziekschool? Stel, de missie is: ‘Muzikale talentontwikkeling voor iedereen.’ Deze missie omvat een maatschappelijk belofte. Daarom wil men weten hoe inclusief het leerlingenbestand is, en of de leerlingen vaardigheden opdoen. Uit de meting blijkt dat alle leerlingen theoretisch geschoolde ouders hebben en dat de opgedane muzikale vaardigheden ondermaats zijn.

De muziekschool moet deze kennis vertalen in actie. Zij moet, door te denken vanuit impact, bepalen hoe ze haar toegankelijkheid kan vergroten en hoe het muziekonderwijs verbeterd kan worden. Hoe kan zij andere kinderen bereiken? Hoe wordt het muziekonderwijs toegankelijker en laagdrempeliger? Aan welke knoppen moet zij draaien om de kwaliteit te verbeteren?

Tot slot: niet iedereen heeft de tijd en het geld om impactmetingen uit te voeren. Een impactmeting voor een subsidie van 10.000 euro, hoe dan? Dat is gewoon niet realistisch. Toch kunnen ook kleine Centra voor de Kunsten en andere culturele instellingen door impact denken en impact sturen veel waarde creëren. Eventueel kunnen zij zich laten inspireren door bewezen effectieve interventies van andere, grotere culturele instellingen. Kennis delen over impact is daarom voor de hele sector cruciaal.

Verder lezen

Vond je dit artikel interessant?

Gemiddelde 5 / 5. totaal 5

Reageer (je reactie verschijnt na goedkeuring, vanwege spam)

Reacties (2)
Niels van der Stappen 01-04-2023

Terechte opmerkingen. Toch denk ik dat het mogelijk moet zijn om je impact op hoofdlijnen altijd te meten zonder dat het veel geld kost. Maak het simpel: gebruik een evaluatie-formulier. En denk zelf goed na. En haal er een echte professional bij. Ik zit zelf in een andere wereld, maar ik heb er ervaring mee om voor een paar duizend euro een brede duurzaamheidsanalyse voor een bedrijf te doen op hoofdlijnen. Dan moet dat voor impact van een project ook kunnen.

reageer
Marjelle Vermeulen 03-04-2023

Bedankt voor je reactie Niels! Een goede suggestie, een dergelijk evaluatieformulier kan zeker indicaties geven van de effecten die jouw organisatie teweegbrengt. Dat biedt mogelijkheid om vanuit die inzichten beter sturing te geven aan datgene wat je wilt bereiken

reageer
Filip 23-03-2023

Interessant artikel.

Als grootste 'hands on' filmfestival voor de bovenbouw, wat we al sinds 2005 uitvoeren (en laatste jaren zonder subsidie) evalueren we altijd wel met de leerkrachten, maar ivm de kosten nooit een impact studie laten doen.

Omdat we 15 jaar bestaan en veel van onze deelnemers inmiddels (jong)volwassen zijn, krijgen we nu bijna maandelijks e-mails van ex-deelnemers die ±10 jaar later dan op zoek zijn naar hun film die ze met hun groep 7 hebben gemaakt.

We zijn altijd erg blij met deze reacties en doen ons best de films op te zoeken. Het is geen duur onderzoek en ik ben de eerste die toegeeft dat het anekdotisch bewijs is e.d. maar voor mij bewijst het zeker de impact.

reageer
Marjelle 23-03-2023

Veel organisaties worstelen er vanwege de kosten mee om een impactstudie uit te voeren. Maar wat jullie laten zien is dat je vanuit impact denken, door middel van dialoog en gesprek, wel degelijk met impact aan de slag kunt. Als je in de evaluatie met de leerkrachten de juiste vragen stelt ('wat zien we gebeuren? wat is een kracht in ons programma? waar kunnen we beter aanpassingen maken?') kun je vanuit dit impact denken, op die impact sturen. Leerkrachten zijn de ervaringsdeskundigen, die kennen hun leerlingen als geen ander. En het feit dat leerlingen na 15 jaar bij je terug komen, is ook een indicatie dat deelname aan jullie filmfestival heeft beklijfd! Bedankt voor het delen van jouw ervaring!

reageer
Bijgewerkt op:
Gepubliceerd:
Deel dit artikel