Geachte aankomend minister, geachte aankomend staatssecretaris,

Nederland is een land van cultuurmakers. Niet alleen in onze grote theaters en musea, maar vooral in buurthuizen, sportzalen, kerken, dorpshuizen en wijkcentra. Ruim de helft van de bevolking – 55% – doet aan kunstbeoefening, gemiddeld acht uur per week . Dat zijn miljoenen Nederlanders die zingen in een koor, spelen in de fanfare, toneelspelen, carnaval voorbereiden, dansen, schilderen of samen muziek maken in de schuur.

Dit is géén hobby voor een kleine elite. Dit is cultuur die gedragen wordt door Henk en Ingrid, door Jan en Fatima, door jong en oud in stad én dorp. Het is een beweging die letterlijk overal in ons land voelbaar is. En achter die beweging staan duizenden professionals: dirigenten, regisseurs, docenten, makers en begeleiders. Het zijn hybride werkers pur sang, die hun liefde voor kunst en cultuur in verschillende rollen combineren.

Neem Anna. Overdag staat ze voor de klas op een basisschool, waar ze kinderen laat ontdekken hoe spannend het is om samen muziek te maken en combineert ze deze vaardigheden met rekenen en taal. ’s Avonds leidt ze met dezelfde bevlogenheid het plaatselijke jeugdorkest, waar haar leerlingen soms weer terugkomen, dit keer met een viool of klarinet in de hand.

Of Karim. Hij treedt in het weekend zelf op als acteur in een kleine zaal, maar doordeweeks geeft hij theaterlessen aan jongeren die daar hun zelfvertrouwen vinden. Hij kent de spanning van de coulissen én de voldoening van een leerling die voor het eerst durft te spelen voor publiek.

Sommigen werken daarnaast in het sociaal domein, waar ze kunst inzetten om ouderen met dementie of jongeren met een beperking te laten ervaren wat creativiteit kan losmaken. Anderen bouwen overdag aan hun eigen producties, en begeleiden ’s avonds een koor of toneelvereniging die samen een voorstelling voorbereidt.

Het zijn deze veelzijdige mensen die – vaak achter de schermen – zorgen dat miljoenen Nederlanders elke week kunnen zingen, spelen, dansen, acteren of schilderen. Zij zijn de stille motor achter een rijk cultureel leven dat ons allemaal raakt.

Wie rondkijkt, ziet vitaliteit en betrokkenheid. Maar ons beleid loopt achter. De meeste regelingen zijn geschreven voor grote instellingen of strikt georganiseerde verenigingen. Daardoor vallen juist de hybride professionals – de motor van al die clubs en gezelschappen – buiten de boot, juist die hebben ondersteuning nodig.

Een fanfare of harmonie die een dirigent wil betalen, komt vaak niet in aanmerking voor steun, er is vaak geen regeling meer, door gemeenten wegbezuinigd. Een koor dat een repetitieruimte nodig heeft, vindt steeds minder betaalbare plekken. Een dansdocent die in drie gemeenten werkt, heeft nergens een vangnet. Gemeenten wijzen naar fondsen, fondsen naar instellingen – maar niemand neemt verantwoordelijkheid.

Zo ontstaat een systeem dat leunt op miljoenen burgers en duizenden professionals die structureel overvraagd worden. Dat gaat een tijd goed, dankzij passie en inzet. Maar zonder erkenning, binding en steun stort de basis in. En dan verliezen we niet alleen de grote podia, maar ook de cultuur die het dichtst bij mensen staat: de fanfare in het dorp, het toneel in de wijk, de schilderclub om de hoek.

Sommigen zeggen: “Amateurkunst is toch gewoon hobby?” “Waarom zou de overheid dat moeten steunen?”
Het antwoord is eenvoudig: omdat het om méér gaat dan hobby. Het is de plek waar mensen elkaar ontmoeten, waar kinderen leren samenwerken, waar ouderen actief blijven en waar generaties verbonden worden. Het is sociaal cement – en dat is een publieke zaak.

Anderen zeggen: “Fair pay maakt alles alleen maar duurder.”
Het tegendeel is waar: Fair pay voorkomt uitval. Als dirigenten, docenten en begeleiders niet eerlijk betaald worden, verdwijnen zij. Dan komt de fanfare stil te liggen en valt het koor uit elkaar. Goedkope cultuur is uiteindelijk de duurste, omdat je de hele infrastructuur kwijtraakt.

Sommigen zeggen: “Maar dit is toch geen taak voor Den Haag?”
Toch is landelijke borging wél essentieel. Er is al veel: LKCA, met onder meer de Cultuurkrant en dit platform, FCP, en de websites van provinciale instellingen. Maar het is versnipperd en vaak onvoldoende bruikbaar voor alle lagen van de amateurkunst.

Leg dit daarom vast in een wet op cultuurbeoefening – zodat iedereen, van Limburg tot Friesland, kan profiteren van een sterke en toegankelijke infrastructuur.

Daarom vraag ik u als nieuw kabinet om duidelijke keuzes:

Minister, staatssecretaris: dit gaat niet over de Randstad, niet over linkse hobby’s, niet over subsidies voor een kleine elite. Dit gaat over meer dan de helft van de Nederlanders. Mensen die gemiddeld acht uur per week aan kunst doen. Mensen die zich verbonden voelen door muziek, theater, dans en beeldende kunst – van carnaval tot kerkkoor, tot hiphopdansers.

Hun kracht wordt mogelijk gemaakt door duizenden professionals die zich inzetten zonder vangnet, zonder landelijke voorbeelden, zonder binding.

Zij zijn de ruggengraat. En zonder ruggengraat stort het systeem in. Zonder plek geen praktijk. Zonder fair pay geen toekomst.

De keuze is aan u. Laat deze basis niet verdwijnen. Laat zien dat cultuur in Nederland niet alleen een luxe voor enkelen is, maar een voorziening voor iedereen.

Johan Boonekamp schreef bovenstaand stuk op persoonlijke titel.

Voor meer verdieping verwijst hij naar zijn LinkedIn-artikelen van de afgelopen maanden, waarin hij de thema’s Fair pay, hybride professionals, zeggenschap, ruimte, taal en de plek van amateurkunst in de BIS uitgebreid heeft behandeld.