Terug naar de kern van cultuureducatie

Interview met Edwin van Meerkerk, hoogleraar Cultuureducatie
Bijgewerkt op:
Gepubliceerd:
Deel dit artikel
Sinds 1 december is Edwin van Meerkerk hoogleraar Cultuureducatie, de enige in ons land. Hij bepleit een betere aansluiting van het onderzoeksveld bij de alledaagse lespraktijk, wil dekolonisatie van het curriculum en heeft nog wat handige tips voor het beëdigde kabinet. 

Dit is een artikel uit de Cultuurkrant van juni 2024, editie 30.

Foto: Duncan de Fey

Wat is je ambitie als hoogleraar?

‘Ik zie het als mijn taak om te zorgen voor meer samenhang en uitwisseling in het onderzoeksveld. Het onderzoek naar cultuureducatie is nu erg versnipperd en dat maakt ons kwetsbaar. Mijn ambitie is zeker niet dat we allemaal hetzelfde moeten gaan doen, maar wel dat we samen optrekken en meer massa creëren, zodat de kwaliteit omhooggaat en onze stem beter gehoord wordt.’

Wat worden de speerpunten in je eigen onderzoek? 

‘Ik wil graag weer de kern van het vakgebied in de praktijk benadrukken. Ik zie nu dat men ofwel cultuureducatie probeert te legitimeren door de dienende functie voor andere vakken en creativiteitsontwikkeling te benadrukken, ofwel dat de kern van het vak geduid wordt met grote, abstracte woorden. Leraren weten niet goed wat ze daarmee aan moeten, hun alledaagse praktijk past daar niet bij. Ik wil het omdraaien: redeneren vanuit wat leraren aan het doen zijn, als betekenisvolle praktijk.’

Hoe zou jij de kern van cultuureducatie beschrijven? 

‘Cultuureducatie heeft eenzelfde functie als wiskunde of andere vakken: je leert leerlingen een basis aan waar ze in hun verdere leven iets aan hebben. Die basis bij cultuureducatie is leren omgaan met onmiddellijke oordelen. Zoals Kant al schreef: als jij iets mooi vindt, kun je je haast niet voorstellen dat niet iedereen het mooi vindt. Bij cultuureducatie leer je om een stapje terug te doen, en oordelen dieper te doordenken, voorbij dat eerste snelle oordeel of vooroordeel.’

‘Ik heb veel kunstvakdocenten die met basisscholen werken bevraagd: wanneer vind je dat het goed gaat? Wat maken jouw lessen los? Dan gaat het om kinderen die geraakt worden. Die confronterende ervaringen hebben met een wereld die onmogelijk lijkt en van daaruit werken naar leren omgaan met dat soort ervaringen. Andere vakken draaien om zo snel mogelijk grip krijgen op de wereld en kennis te formaliseren en categoriseren. De kunstvakken bieden juist andere manieren dan logica om kennis op te doen. Het belichaamd leren is nergens zo mooi mogelijk als bij de kunstvakken.’ 

Je doet veel onderzoek naar Cultuureducatie met Kwaliteit. Heb je aanbevelingen voor de nieuwe ronde, CmK4?  

‘CmK stuurt aan op borging en dat begrijp ik. Maar we moeten oppassen alleen te kijken of een school een visie heeft ontwikkeld of een samenwerkingsovereenkomst heeft gesloten met een lokale culturele organisatie. Want het is niet per se zo dat als die dingen in orde zijn, dat wat in de klas gebeurt ook goed en betekenisvol is. Het gaat erom wat bij een school past. Een school moet ook kunnen zeggen: het heeft bij ons niet zo veel zin om te investeren in een tweede icc’er en visieontwikkeling, bij ons is het veel doelmatiger om te investeren in kunstvakdocenten in school. Binnen de huidige CmK-evaluatie zou dat niet heel hoog scoren, want er staat geen visie op papier. Maar die ruimte bieden is heel belangrijk.’

Herken je de conclusies uit het net verschenen rapport over tien jaar cultuureducatiebeleid?  

‘Jazeker. Het bevestigt wat Piet Hagenaars al eerder in zijn proefschrift schreef, namelijk dat het ontbreekt aan een heldere, samenhangende visie op wat we willen met cultuureducatiebeleid. Je ziet een voortdurende worsteling: wat willen we ermee? Laten we nog maar weer eens iets proberen aan te jagen. Het lukt maar niet om cultuureducatie te verankeren in scholen. Zolang de overheid kunst en cultuur niet aanwijst als zelfstandig onderdeel op school dat leerlingen nu eenmaal te beheersen hebben, werkt het niet en kun je net zo goed stoppen met al die tijdelijke regelingen.’

Hoe kan het beter? Geef eens tips aan het kabinet? 

‘Stel dat het nieuwe kabinet iets wil met cultuureducatie en laten we hopen dat dat zo is. Dan is de eerste stap het expliciet erkennen van het belang ervan. Dat gebeurt de laatste jaren wel meer, houd dat vol. Het tweede is om kracht te zetten achter de curriculumvernieuwing en een duidelijkere en uitvoerbare leerlijn te bieden waar scholen mee aan de slag kunnen. En ten slotte: zorg dat de rol van gemeenten en provincies niet meer vrijblijvend is. Cultuureducatie is gewoon een van hun taken. Punt.’

Wat kan het onderwijs beter doen?  

‘In vooral het curriculum van het vo moeten we ons best doen het curriculum te dekolonialiseren. Het is een ontzettend gemiste kans om alleen aandacht te besteden aan de westerse kunsten. Basquiat en Kahlo op het eindexamenlijstje zetten en dan denken dat je heel inclusief bent, dat is niet genoeg. Je kunt leerlingen niet meer in de les klassieke portretten laten maken, terwijl dat voor veel leerlingen problematisch is. We moeten leerlingen echt met een breder palet aan vorm-, beeld- en klanktalen in contact brengen.’

Edwin van Meerkerk (1972) is cultuurwetenschapper en werkt sinds 2003 als docent-onderzoeker aan de Radboud Universiteit en sinds december 2023 als hoogleraar Cultuureducatie. Hij doet onderzoek naar cultuurbeleid en cultuureducatie. Daarnaast onderzoekt hij vraagstukken rondom duurzaamheid in het hoger onderwijs. Op 22 november 2024 houdt hij zijn oratie.

Vond je dit artikel interessant?

Gemiddelde 4.6 / 5. totaal 14

Reageer (je reactie verschijnt na goedkeuring, vanwege spam)

Reacties (2)
Margriet van Engelen 05-09-2024

Cultuureducatie heeft te maken met het zien. Het is heel goed als kinderen leren dat het heel goed is dat ze leren zien vanuit de verschillende perspectieven en dat ze leren zelfstandig te denken en een eigen mening leren vormen door over kunst te spreken. Ze leren zich in te voelen en na te denken over zaken en mensen en die uit andere invalshoeken te bezien en hierover te discussiëren. Creativiteit is ook spelen en dit is heel belangrijk voor hun persoonlijkheidsontwikkeling. Kinderen krijgen door kunst een brede kijk op de dingen door meerdere inzichten te leren kennen en hiermee om te gaan.

reageer
P.F.T. 29-08-2024

Heel belangrijk dat cultuureducatie een belangrijk plaats krijgt in de educatie en ontwikkeling van kinderen

reageer
Bijgewerkt op:
Gepubliceerd:
Deel dit artikel