Uit ervaring weten we dat theatrale activiteiten voor mensen met een verstandelijke beperking een krachtig instrument vormen om doelen als empowerment, eigen regie en inclusiever samenleven te realiseren. Juist door middel van theatraal spel geef je hen zoveel meer kansen om te experimenteren met dagelijkse situaties. Je geeft ze de kans levensthema’s te verdiepen/verkennen/ervaren; je vergroot hun verbeelding, expressie en sociale vaardigheden. Kortom: spelenderwijs bied je hen allerlei mogelijkheden om te blijven groeien en ontwikkelen. 

Daarom hebben wij nu een Kiem-Theater-methodiek ontwikkeld speciaal voor mensen met een verstandelijke beperking. Dat deden wij binnen Kiem Kunst, een sociaal-culturele onderneming die anderen ondersteunt in het opzetten en uitvoeren van kunstzinnige projecten met mensen met een beperking.  Waarom wordt er in de zorg en binnen het speciaal onderwijs zo weinig gebruik gemaakt van het medium theater? Docenten en medewerkers in de zorg zijn vaak niet of minimaal opgeleid met theatrale spelvormen. En als men al aan theater denkt, is dat vaak aan grote producties. Daardoor strandt een enkele theatrale poging al snel, ook omdat men te weinig gepaste spelvormen kent. Het is dus tijd voor deskundigheidsbevordering door middel van een praktische methodiek.

Theatrale activiteiten doen een appèl op fantasie, expressie, inlevingsvermogen en samenwerken. De speler zelf ontdekt zijn eigen lichaam, taal, stem, mimiek, gevoel en persoonlijke gedachtes en meningen. Dat maakt het theatraal spelen zo waardevol: experimenteren met je eigen mogelijkheden, die van elkaar en met de thema’s waar je over speelt. 

Wij hebben bij de Kiem Theater methodiek het medium theater ontleed in allerlei kleine stapjes. Zodat je kunt analyseren wat de speler allemaal voor competenties nodig heeft om uiteindelijk te komen tot expressie, verbeelding, inlevingsvermogen en samenspel. Deze competenties zijn naast de verschillende fases van de ontwikkelingstheorie van de Russische psycholoog Vygotsky gelegd. Grofweg zijn er drie fases ontwikkeld: spelers in de imitatiefase, spelers in de symbolische fase en spelers in de samenspelfase. Het is heel belangrijk om te weten hoe de speler het spel beleeft. Dat bepaald namelijk hoe de spelvormen moeten worden aangeboden en wat de volgende stap is waartoe de speler kan worden uitgedaagd.

Even genoeg van ludieke circussen en sprookjes! De Kiem Theatermethodiek gaat uit van thema’s die helpen om de spelers aansluiting te laten vinden bij andere mensen in de maatschappij. Vaak zie je dat spelers blijven hangen in een eigen thema zoals een favoriet tv-programma of een favoriete artiest. Juist theater biedt de kans om universele thema’s aan te bieden. Thema’s als de liefde, familie, pesten, eenzaamheid, vriendschap, het milieu, de natuur, buren, andere culturen, trouwen. Wat is hun beleving bij deze thema’s? Wat weten zij hierover? Wat kunnen ze nog ontdekken? Wat zijn hun verhalen? 

Samen gaan onderzoeken en experimenteren maakt het werken met theatrale activiteiten en thema’s die voeden waardevol. En op deze manier help je cliënten volwaardiger burger te worden en aan te sluiten bij wat andere mensen om hen heen ook waardevol vinden. 

Begeleiders die weleens met theater aan de slag gaan, belanden vaak na een aantal lessen op een dood spoor. Alle ideeën zijn uitgeprobeerd, wat nu? Ons advies: zet bij aanvang de theatrale activiteiten vooral klein neer. Gewoon tijdens het eten je vork pakken, een gek stemmetje bedenken en met je vork een gesprek aan gaan met andere vorken aan tafel over het eten, het weer, nieuwe kleren, iets dat in de krant stond enz. Of tijdens een wandeling je afvragen: hoe zou die boom zich nu voelen als zijn blaadjes er af vallen? Hoe voelt het blaadje zich? Heb jij dat ook wel eens dat gevoeld? Hoe kunnen we dat dan zien? Kun je het ook bij een ander zien? 

Het lijkt heel klein, maar je bent wel degelijk bezig om mensen zich te laten inleven en een stapje verder is al het laten zien… Dit zou je later in een situatie binnen weer kunnen oppakken en verder uitdiepen.

Wil je meer weten?
Purmer en Stolp schreven het boek Zure Bommen & Bonbons, het eerste handboek voor theater met mensen met een beperking. Het is bedoeld voor hen die wél een opleiding binnen het sociale domein, maar geen drama- of theateropleiding hebben gevolgd, en ondanks dat tóch heel graag met je groep aan de slag willen gaan met drama. Meer info op www.kiemtheater.com. Bestellen kan via info@kiemtheater.com of via de boekhandel.