Kennisdossier ‘Cultuur en armoede’

Bijgewerkt op:
Gepubliceerd:
Deel dit artikel
Voor mensen die leven in armoede is het niet altijd makkelijk om deel te nemen aan cultuur. De kosten spelen een belangrijke rol. Maar er zijn ook sociale, culturele en psychologische drempels. Voor kinderen beperkt dit de ontwikkeling en voor volwassenen liggen psychische problemen op de loer.

Op deze pagina:

Over armoede

Armoede is geen keuze en kent vele gezichten. Het kan door allerlei oorzaken ontstaan, bijvoorbeeld door een scheiding, geen of slecht betaald werk, een chronische ziekte of een (verstandelijke) beperking. Leven in armoede heeft grote gevolgen. Mensen voelen schaamte, schuld of hebben een negatief zelfbeeld.

Uitsluiting en een gebrek aan perspectief kunnen ertoe leiden dat mensen in armoede psychische en fysieke gezondheidsproblemen krijgen. Armoede gaat dus veel verder dan een gebrek aan financiële middelen. Het is een probleem van maatschappelijke participatie en sociale isolatie.

Risico op armoede

In 2019 had 7,9% van de huishoudens een inkomen onder de lage-inkomensgrens. Huishoudens met een niet-Westerse of Oost-Europese achtergrond, eenoudergezinnen, alleenstaanden tot AOW-leeftijd, huishoudens met bijstand en huishoudens met een laagopgeleide hoofdkostwinner lopen relatief vaak risico op armoede. Het treft steeds meer kinderen (één op de elf).

Armoede beïnvloedt de mogelijkheden tot participatie op vele vlakken in de samenleving. Waar 64% van de algemene bevolking in Nederland zegt vaak activiteiten te ondernemen, is dit 37% onder personen met een laag inkomen. 35% van de mensen die armoede ervaren voelt zich hierdoor buitengesloten.

Cultuurparticipatie is een grondrecht. Voor mensen in armoede is het belangrijk dat zij deel kunnen nemen aan betaalbare en kwaliteitsvolle activiteiten. Die kunnen het sociaal isolement doorbreken.

Kinderen in armoede

In 2019 groeide ongeveer één op de dertien kinderen in Nederland op in een huishouden met een laag inkomen. Deze kinderen en jongeren leven in gezinnen met onvoldoende geld voor kleding, schoolspullen, vervoer en sociale activiteiten zoals sport en cultuur.

Van elke tien minderjarige kinderen met armoederisico in 2019 hadden er ruim 5 een niet-westerse migratieachtergrond, bijna 4 een Nederlandse achtergrond en bijna 1 een westerse migratieachtergrond (bron: CBS).

Werkzame elementen cultuur

Wat zijn de werkzame elementen van kunst en cultuur voor armoede? Culturele en kunstzinnige activiteiten:

  • doen een beroep op de eigen kwaliteiten waardoor veerkracht, zelfvertrouwen en eigenwaarde groeit.
  • helpen negatieve emoties als schaamte, moedeloosheid en schuld te verwerken. Daarmee vermindert de spanning en vergroot de psychische stabiliteit.
  • laten mensen hun eigen verhaal delen en vormgeven op een creatieve en kunstzinnige manier.
  • dragen bij aan het concentratie- en leervermogen, de emotionele intelligentie en stimuleren de motoriek.
  • vergroten de wereld en stimuleren maatschappelijke participatie.

    Tips voor cultuurprofessionals

  • Luister zonder oordeel, ga een oprechte relatie en dialoog aan.
  • Creëer een veilige omgeving waar ruimte is voor het eigen verhaal en breng mensen samen om hun gevoelens te delen.
  • Heb inzicht in de leefwereld van de deelnemers. Zorg ervoor dat zowel de kunstprofessionals als vrijwilligers voldoende getraind zijn.
  • Laat mensen zich welkom voelen.
  • Zet bij de activiteiten het positief bevestigen en het stimuleren van het zelfvertrouwen centraal.
  • Zoek naar de persoonlijke krachten en capaciteiten.
  • Werk samen met maatschappelijke partners die al in contact zijn met deze groep (intermediairs op school, in wijkteams, schuldhulpverlening). Deze intermediairs kunnen mensen die leven in armoede informeren over de mogelijkheden en de waarde van culturele en kunstzinnige activiteiten.

    Tips voor beleidsprofessionals

  • Werk samen met de diverse beleidsterreinen (armoede, sport, cultuur, jeugdhulp en onderwijs) om kinderen en volwassenen in armoede te bereiken.
  • Houd het laagdrempelig. Zorg voor regelmaat in de activiteiten, vraag geen of beperkt inschrijfgeld, creëer een veilige en prettige sfeer op een locatie in de buurt.
  • Zorg ervoor dat de activiteit openstaat voor iedereen. Voorkom dat deelnemers zich apart gezet voelen.
  • Deel de sociale kaart van de wijk met daarop de sport- en cultuurverenigingen.

    Bekijk de projectenmonitor

    In de projectenmonitor verzamelen we samen met het FCP mooie projecten, ervaringen en inzichten van het Programma Cultuurparticipatie.


    Vond je dit artikel interessant?

    Gemiddelde 4.8 / 5. totaal 10

    Reageer (je reactie verschijnt na goedkeuring, vanwege spam)

    Reacties (0)
    Praat verder over dit onderwerp met deze expert(s):
    Marie-José Kommers
    Marie-José Kommers
    Functie: Specialist Cultuurparticipatie
    Expertise: onderzoek,zorg en welzijn
    marie-josekommers@lkca.nl
    030 711 51 80
    Bekijk alle experts
    Bijgewerkt op:
    Gepubliceerd:
    Deel dit artikel