Als leerkracht of kunstaanbieder wil je op een slimme manier de verbinding leggen tussen cultuuronderwijs en de rest van het curriculum. Moeilijk? Welnee. Er kan meer dan je denkt. Daarom ontwierp Kunstgebouw een praktisch hulpmiddel: de Cultuur|Connector. Jantine van der Meijden, Edith Janssen en Debby Bos-Merin geven drie inspirerende toepassingsmogelijkheden.

Wil je als leerkracht of als kunstaanbieder de verbinding zoeken tussen cultuurprogramma’s en andere vakken en leergebieden? Dan ligt een thematische samenhang voor de hand. Maar er zijn meer mogelijkheden om vakoverstijgend te werken, zonder de unieke eigenschappen van cultuuronderwijs te verliezen. Moeilijk? Welnee. Eigenlijk hoef je maar twee vragen te beantwoorden: Waar sluit dit cultuurproject bij aan? en Hoe pas ik het in? Om de mogelijkheden inzichtelijk te maken biedt Kunstgebouw een handig hulpmiddel: de Cultuur|Connector.

We laten je zien hoe dit werkt aan de hand van voorbeelden uit de praktijk. Dit zijn voorbeelden van kunstonderwijs, maar deze kunnen ook vertaald worden naar bijvoorbeeld erfgoedonderwijs. 

De Kijk|Kunst-voorstelling Tetris van De Dansers is geïnspireerd op het computerspelletje Tetris. De dansers zoeken mogelijkheden in de ruimte om letterlijk op elkaar aan te sluiten. Een leerkracht merkte dat deze voorstelling voor haar leerlingen vooral gaat over je eigen ruimte en die van de ander. Hoe dichtbij mag iemand komen? Waar ligt je fysieke grens? Ze besloot de voorstelling en de bijbehorende lessen te koppelen aan sociaal-emotionele ontwikkeling. Met de kunstlessen rond de voorstelling Tetris verdiepte ze daarmee dit ontwikkeldoel uit het bestaande curriculum. 

Als leerkracht kun je er ook voor kiezen Tetris te benaderen vanuit het medium dansen en de nadruk te leggen op het bewegen en vergroten van de dansvaardigheid. De specifieke manier van bewegen binnen de Tetris-dansles is iets dat nog niet in het curriculum zit en nieuw is voor de leerlingen. Je kiest dan voor ‘verbreden’. Tevens kan in het kader van efficiënte besteding van onderwijstijd ook gekozen worden om de gymles uit het gewone curriculum te vervangen door de dansles. Dan kies je ervoor om het medium (gym) te vervangen.

Je kunt kunstlessen dus op verschillende manieren inpassen, en laten aansluiten bij wat er gebeurt op school. Je kunt aansluiten bij:

We hebben de Cultuur|Connector ingevuld voor het project Tetris, zodat de diversiteit aan mogelijkheden zichtbaar wordt. 

Tijdens het Doe|Kunst-project Fotoliegen onderzoeken leerlingen hoeveel keuzes er worden gemaakt bij fotograferen. Ze ontdekken hoe iedere foto eigenlijk een beetje ‘liegt’. Bijvoorbeeld doordat er iets wordt weggelaten, doordat een bepaald standpunt of uitsnede wordt gekozen of doordat de foto met de computer wordt bewerkt. Ze ontwikkelen hun creativiteit door zelf te gaan liegen met foto’s. 

Het onderwerp ‘liegen met foto’s’ zit doorgaans niet in het curriculum. Leerkrachten merken wel hoe hun leerlingen steeds meer met sociale media in aanraking komen. Foto’s spelen daarin een belangrijke rol. Daarom is het waardevol wanneer leerlingen meer weten over beeldmanipulatie.

Het project Fotoliegen zou zodoende een ‘verbreding op onderwerp’ kunnen zijn.

Je kunt het project Fotoliegen ook koppelen aan de lesstof in het curriculum die zich richt op het ontwikkeldoel mediawijsheid. Dan kies je voor ‘verdiepen op ontwikkeldoel’. 

De muzikale Kijk|Kunst-voorstelling Het Koffertje van Ida Vos vertelt het persoonlijke verhaal van een Joods meisje dat tijdens WOll moest onderduiken. Het verhaal, ondersteund en versterkt door Joodse Klezmermuziek, laat zien hoe het is om als kind in de oorlog te leven en te worden buitengesloten. Hier kun je kiezen voor ‘verdiepen op onderwerp’. De kunstlessen bij deze voorstelling sluiten aan bij het onderwerp Tweede Wereldoorlog en gaan er dieper op in doordat het onderwerp vanuit een ander perspectief wordt benaderd, namelijk vanuit de verbeelding.

Maar stel dat je met Wereldoriëntatie aandacht besteedt aan verschillende culturen en kenmerken daarvan. Dan kun je dit verbreden met muziek en daarbij de Joodse Klezmermuziek uit de voorstelling als voorbeeld nemen. Je kiest voor ‘verbreden op onderwerp’. Ook kun je kiezen voor ‘verdiepen op ontwikkeldoel’. Dan ga je met de voorstelling en de bijbehorende lessen dieper in op het sociaal-emotionele thema ‘buitensluiten’ en het bevorderen van positieve groepsrelaties.

De Cultuur|Connector maakt duidelijk dat je bij het aansluiten en inpassen van kunstlessen meer kanten op kunt dan je wellicht denkt.  Het kan een handig instrument zijn om het gesprek over kunst in het onderwijs te openen tussen de kunstaanbieder en de leerkracht. Het maakt de mogelijkheden zichtbaar om op verschillende manieren aan te kunnen sluiten bij alle aspecten van het onderwijs zonder de specifieke, unieke eigenschappen van kunst te verliezen. Zo krijgt cultuuronderwijs een logische plek binnen de school.

Op 5 februari presenteert Kunstgebouw een boekje met de titel: Hoe kunstonderwijs bijdraagt aan persoonsvorming | Op reis met een wandelende trui. Bovenstaande tekst is gebaseerd op het hoofdstuk Hoe past cultuuronderwijs in het curriculum? Je kunt de publicatie online al bekijken. 

Foto: Kunstgebouw (still uit film Mirjam Somers)